نوع مقاله : مقاله مستقل پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم اجتماعی ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

امروزه بحث نابرابری­های فضایی در شهرها و لزوم برقراری عدالت اجتماعی در برخورداری کلیه شهروندان از خدمات عمومی به یکی از مباحث جدی پیش­روی برنامه­ریزان و مدیران شهری تبدیل‌شده است. از این‌رو هدف این مقاله، تحلیل و ارزیابی وضعیت نواحی شهر مهاباد به لحاظ مؤلفه‌های خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی است. روش پژوهش با توجه به هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. معیارهای مورد بررسی مشتمل بر یازده مؤلفه‌ی خدمات عمومی شهر می­باشد که اطلاعات موردنیاز از طرح جامع و تفصیلی شهر مهاباد (1395) جمع‌آوری‌شده‌اند. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها از نرم­افزارهای SPSS و GIS بهره گرفته شد. شاخص­ها با استفاده از روش آنتروپی وزن­دهی شده و با استفاده از تکنیک وایکور رتبه­بندی شده و جهت بررسی الگوی توزیع کاربری خدمات شهری تکنیک نزدیک‌ترین مجاورت یا همسایگی مورداستفاده قرار گرفت. بررسی نتایج حاصل از میزان برخورداری نواحی شهر مهاباد از امکانات و خدمات شهری حاکی از آن است که ناحیه­ی دو با امتیاز 069/0 در رتبه­ی اول و با اختلاف فاحشی از ناحیه­ی هفت و هشت که به ترتیب با امتیازهای 589/0 و 867/0 در رتبه­های هفت و هشت قرار گرفته‌اند. هم­چنین بررسی الگوی توزیع کاربری­های خدمات شهری در سطح نواحی نشان داد که اکثر کاربری­ها براساس الگوی خوشه­ای توزیع‌شده‌اند و از الگوی منظمی تبعیت نمی­کند. در نهایت راهکارهایی در راستای دستیابی به عدالت فضایی در شهر مهاباد ارائه‌شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Prioritization of Mahabad City Areas in Terms of Urban Service Components with Emphasis on Spatial Justice

نویسندگان [English]

  • Hassan Houshyar 1
  • Hosein Ramazan Tash Dehgaraji 2

1 Assistant Professor, Faculty of Social Sciences, Payame Noor University, Tehran, Iran

2 MA in Geography and Urban Planning, Payame Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Today discussion of space inequalities in cities and the need for the establishment of social justice in the enjoyment of all the citizens for of public services has turned into the serious debates noteworthy for to planners and city administrators. The aim this article is an analysis of the position of the urban areas in Mahabad city in terms of the components of urban services with emphasis on special justice. The research method, with due attention to purpose is functional and in terms of nature is descriptive-analytical approach. The criteria of the study include eleven components of urban public services that the required information is collected from the comprehensive and detailed plan of Mahabad in 2016. For data analysis, the GIS and Excel software were used. Indexes were weighted using Entropy method and were ranked by using VIKOR technique and for examining the land use distribution pattern of urban services; the technique of closet neighborhood was used. Checking the results of the amount of Mahabad-zones enjoyment of possibilities and urban services indicates that area 2 with the privilege of 0/589 and 0/867 have placed at the rankings of areas 7 and 8. As well, investigating the pattern of the land use distribution of urban services at the levels of zones show that most of the land uses have distributed on the basis of cluster model and do not follow a regular pattern. In the end, some solutions have been represented to achieve the space justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Space-Social Justice
  • GIS
  • Space Distribution
  • Urban Services
  • Mahabad City
ابراهیم­زاده، عیسی، اسکندری ثانی، محمد و مرتضی اسمعیل نژاد، (1389)، «کاربرد تحلیل عاملی در تبیین الگوی فضایی توسعه و توسعه نیافتگی شهری- منطقه­ای در ایران»، فصلنامه­ی جغرافیا و توسعه، شماره­ی 175، صص 28-7
افروغ، عماد، (1376)، «فضا و نابرابری اجتماعی: مطالعه جدایی گزینی فضایی و تمرکز در محله­های مسکونی تهران»، رساله­ی دکتری جامعه­شناسی، دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
امیری، مقصود، (1389)،«تصمیم­گیری گروهی برای انتخاب ابزار ماشین با استفاده از روش وایکور فازی»، فصلنامه­ی علمی- پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی، شماره­ی 16، صص 188-167
حاتمی­نژاد، حسین، (1380)، «شهر و عدالت اجتماعی: ناهمگونی­های فضایی در محلات شهر مشهد»، رساله­ی دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
حکمت نیا، حسن . گیوه چی، سعید.  حیدری نوشهر، نیر . مهری حیدری نوشهر، مهری. (1390). تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از روش استانداردسازی داده‎ها، تاکسونومی عددی و مدل ضریب ویژگی (مطالعه‎ی موردی : شهر اردکان). پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره3، صص 179-169.
داداش پور، هاشم. رستمی، فرامرز (1390).  سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج. فصلنامه­ی مطالعات و پژوهش های شهری منطقه ای، دوره  3 , شماره­ی 10 . صص، 22-1 .
رستمی، فرامرز، (1389)، «بررسی و تحلیل نحوه­ی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت فضایی( مطالعه­ی موردی: شهر یاسوج)»، دانشکده­ی هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
زیاری، کرامت اله, مهدیان بهنمیری ،معصومه, مهدی ،علی (1392). بررسی و سنجش عدالت فضایی بهره مندی از خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت و قابلیت دسترسی در شهر بابلسر. نشریه­ی تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره­ی13، شماره­ی 28، صص،241-217.
شریفی، عبدالنبی، (1385)، «عدالت اجتماعی و شهر، تحلیلی بر نابرابری­های منطقه­ای در شهر اهواز»، رساله­ی دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده­ی جغرافیا، دانشگاه تهران.
عبداللهی، علی اصغر. قاسمی، مسلم ( 1397). تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری Vikor و WasPas (مطالعة موردی: کرمان). پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، دوره 6. شماره 4. صص، 715-695. 
عطائی، محمد، (1389)، «تصمیم­گیری چند معیاره»، چاپ اول، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود.
قرخلو، مهدی و همکاران، (1383)، «پیدایش، تکامل فیزیکی و وضعیت اجتماعی- اقتصادی حاشیه­نشینی(مطالعه­ی موردی: محله­ی عین 2 اهواز)»، فصلنامه­ی پژوهش­های جغرافیایی، شماره­ی 55.
محمدی کاظم آبادی، لیلا. خانی زاده، محمدعلی. بابایی چله بری، محسن. ( 1398). تحلیلی بر پراکنش خدمات و جمعیت شهری با تأکید بر  عدالت فضایی و برخورداری شهری (مطالعة موردی: شهر ایلام). دوفصلنامة جغرافیای اجتماعی شهری، 6 (1). 191-175.
مرصوصی، نفیسه، (1382)، «تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران( مطالعه­ی موردی: شهرداری تهران)»، رساله­ی دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
مهندسین مشاور پویا نقش شهر و بنا، (1390)، «طرح جامع شهر مهاباد»، جلد اول و دوم، تهران.
مهندسین مشاور فرا افزا، (1390)، «گزارش توجیهی طرح تفصیلی شهر مهاباد»، سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان غربی.
هاروی، دیوید، (1382)، «عدالت اجتماعی و شهر»، ترجمه­ی فرخ حسامیان، محمد رضا حائری، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری، تهران.
Apostolic, Clark, (2014). Regional develops pent in practice. New York.
Gray, Rob, (2002), The social accounting project and Accounting Organizations and Society Privileging engagement, imaginings, new accountings and pragmatism over critique? Journal of the Accounting, Organizations and Society, Pp. 687–708.
Kyushu, Oh.Seunghyun Jeong. (2007). Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS, Journal of land scape and urban planning, Vol 82. No.1, Pages 25-32.
Shamaei, A. Hajilou,M. Darvish, A. (2019). Evaluating Space Justice in Urban Areas Case study: Quaternary areas of Shahriar. Socio-Spatial studies, 3(5): 13-27. 
Tsou, Ko-Wan, Yu-Ting Hung, Yao-Lin Chang,(2005), An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Journal of Cities, Pp 424–435.
Greer, John Robert, (2002), Equity in the Spatial Distribution of Municipal Services: How to Operationalize the Concepts and Institutionalize a Program, University of Texas at Dallas. Graduate Program in Political Economy.