نوع مقاله : مقاله مستخرج از طرح پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد جغرافیای پزشکی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

گردشگری مذهبی عامل بسیار مهمی در توسعه­ی شهرها محسوب می­شود؛ زیرا توان بالایی برای جذب گردشگران دارد و یکی از مهم­ترین و پررونق­ترین گونه­های گردشگری است که اثرات قابل توجهی را در ابعاد مختلف جوامع برجای گذاشته است. امروزه در اقتصاد بسیاری از کشورها که با صادرات تک محصولی مانند نفت مواجه هستند، گردشگری مذهبی می­تواند درآمدهای بسیاری برای مناطق گردشگری داشته باشد. شهر مهران یکی از مناسب­ترین شهرهای گذرگاهی- مرزی برای فعالیت­های گردشگری - زیارتی؛ به ویژه به­عنوان گذرگاه مرزیِ کنگره­ی عظیم اربعین و تردد عمده­ی زائران عتبات عالیات و از مطمئن­ترین مناطق غرب کشور برای فعالیت­های تجاری و اقتصادی است؛ بنابراین ضرورت دارد توسعه­ی آن در بستر برنامه­ریزی صحیح و مدیریت اصولی قرار بگیرد تا توسعه­ی پایدار شهری در آن نمود فضایی پیدا کند. هدف پژوهش حاضر سنجش و ارزیابی نقش گردشگری مذهبی در توسعه­ی پایدار شهر مهران است، نوع پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است که در آن از روش­های پیمایشی و اسنادی استفاده شده است. جامعه­ی آماری این پژوهش 17435 نفر ساکن در شهر مهران و تعداد 376 نمونه است که با استفاده از فرمول کوکران برآورد شده است. برای انتخاب نمونه­های آماری از روش نمونه­گیری تصادفی ساده و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون T تَک نمونه­ای و آزمون فریدمن با نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته­ها و نتایج پژوهش بیانگر رابطه­ی مثبت و معنادار بین گردشگری مذهبی و توسعه­ی پایدار شهری مهران است؛ چنان­که با سطح معنا داری 000/0 و اطمینان 99 درصد؛ به­ترتیب و به­طور میانگین در شاخص­های کالبدی- فضایی (56/3)، اجتماعی- فرهنگی (27/3) و اقتصادی (25/3) بیش­ترین تأثیر مثبت و مطلوب، اما در بُعد زیست­محیطی (30/3) با عنایت به این­که گویه­های مورد بررسی، توابع منفی از شاخص یاد شده­اند، تأثیر منفی و نامطلوب داشته و شهر را با چالش ناپایداری زیست­محیطی مواجه ساخته است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Role of Arbaeen Religious Tourism in the Sustainable Development of Transit-border Cities (Case Study: Mehran City)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Faraji Darabkhani 1
  • Hoshang Moradi 2

1 Assistant Professor, Department of Geography & Urban Planning, Payam-e-Noor University, Tehran, Iran

2 MA of Medical Geography, Urmia University, Urmia, Iran

چکیده [English]

Religious tourism is a very important factor in the development of cities. Because it has a high potential for attracting tourists and it is one of the most important and prosperous types of tourism which has had significant effects on various aspects of society. Today, in the economy of many countries that are facing the export of single products such as oil, Religious tourism can generate a lot of revenue for tourist areas. Mehran is one of the most suitable transit-border cities for tourist-pilgrimage activities; Especially as the border crossing of the great Arbaeen congress and also the main traffic of the pilgrims of Atbat-E-Aliat, It is also one of the safest areas in the west of the country for economic activities; Therefore, its development needs to be in the context of proper planning and principled management in order for sustainable urban development to have a spatial appearance in it. The aim of the present study is to assess and evaluate the role of religious tourism in the sustainable development of Mehran. The type of applied research and its method is descriptive-analytical in which survey and documentary methods have been used. The statistical population of this study is 17435 people living in Mehran and 376 samples have been estimated using Cochran's formula..To select statistical samples, simple random sampling method has been exploited and to analyze the information the sample T-test and the Friedman test with SPSS software. Findings and research results indicate a positive and significant relationship between religious tourism and sustainable urban development of Mehran; As with a level of significance of 0.000 and 99% confidence; on average The most favorable effect on physical-spatial indicators (3.36), socio-cultural (3.27) and economic (3.25), respectively, But in the environmental dimension (3.30), considering that the items studied are negative indicators of the index, it has had a negative and adverse effect and challenging the city with environmental instability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Tourism
  • Sustainable Urban Development
  • Cross-border Cities
  • Arbaeen
  • Mehran
ابراهیم‌زاده، عیسی؛ کاظمی‌زاد، شمس‌اله؛ اسکندری‌ثانی، محمد. (1390). برنامه ریزی استراتژیک توسعه‌ی گردشگری، با تأکید بر گردشگری مذهبی (مطالعه‌ی موردی: شهر قم). فصلنامه‌ی پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره‌ی 77، صص143-141.
احمدی شاپورآبادی، محمدعلی و سبزآبادی، احمد. (1390). تحلیلی بر ظرفیت‌های توسعه‌ی گردشگری مذهبی فرهنگـی کـلان شـهر قـم. فصـلنامه‌ی مطالعات ملی، دوره‌ی 12، شماره‌ی2، صص 112- 84.
اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام، 1397. آقاجانی، معصومه و فراهانی‌فرد، سعید. (1394)، گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه‌ی موردی ایران). فصلنامه‌ی سیاست‌های راهبردی و کلان، سال 1394، دوره‌ی 3، شماره‌ی 9، صص 66-43.
باباخانزاده ادریس و لطفی صدیقه. (1391). ارزیابی اثرات گردشگری بر روستای قوری قلعه. فصلنامه‌ی مطالعات مدیریت گردشگری، سال 7، شماره‌ی 20، صص 116- .81.
بمانیان، رضا و محمودی نژاد، هادی. (1388). مبانی برنامه‌ریزی و توسعه‌ی گردشگری. انتشارات هله، ص22
پوراحمد، احمد؛ حسینی، علی؛ اروجی، حسن و علی زاده، محمد. (1392). اولویت سنجش راهبردهای توسعه‌ی گردشگری فرهنگی در منطقه الموت قزوین. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره‌ی 45، شماره‌ی 3،ص1.
پور محمد، ساناز و محمودی، آزاده. (1395). پایداری اجتماعی. سومین کنگره بین المللی پایداری در معماری و شهرسازی - دبی و مصدر، ص1.
حاتمی نژاد، حسین و شریفی، امیر. (1394). بررسی نقش گسترش گردشگری شهری بر توسعه‌ی پایدار شهری (مطالعه‌ی موردی: شهر سنندج). گردشگری شهری، دوره‌ی 2، شماره‌ی 1، ص65.
حسام ، مهدی؛ محمدی یگانه، بهروز و مهدی چراغی. (1395). تحلیل اثرات گردشگری مذهبی در توسعه‌ی پایدار نواحی روستایی از دیدگاه جامعه‌ی میزبان (مورد پژوهش: منطقه‌ی نمارستاق- شهرستان آمل). فصلنامه‌ی جغرافیا و فضای گردشگری، دوره‌ی 6، شمار‌ه‌ی 21، صص 101-102.
حسینی‌پور، سید احسان؛ رضایی‌دولت‌آبادی، حسین و کاظمی، علی. (1395). بررسی عوامل کشش و رانش موثر بر نیت سفر گردشگری مذهبی و نحوه‌ی تأثیر آن‌ها (قم). فصلنامه‌ی مطالعات مدیریت گردشگری، دوره‌ی 11 شماره‌ی 36، صص 124- 109.
خانی، فضیله، قاسمی وسمه‌جانی ابوطالب و قنبری‌نسب، علی. (1388). بررسی اثرات گردشگری ساحلی با تکیه بر نظرسنجی از خانوارهای روستایی (مطالعه‌ی موردی: روستای چمخاله، شهرستان لنگرود). فصلنامه‌ی جغرافیای انسانی، سال اول، 4، صص 64 - 51.
خلیلیان، صادق. (1384). توسعه پایدار و رفاه بهینه نسل ها. فصلنامه‌ی اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفتم، شماره‌ی 27، صص 205- 226.
دورانت، جیمز ویلیام. (1370). تاریخ تمدن. ترجمه‌ی احمد آرام، تهران: انقلاب اسلامی، ص205.
دویران، اسماعیل و حسین احمدی. (1399). اثرات نظام‌بخشی فضای شهری در بازتولید گردشگری مذهبی از طریق میانجی سرمایه‌ی اجتماعی (نمونه‌ی موردی: مراسم عصر تاسوعای شهر زنجان). فصلنامه‌ی برنامه‌ریزی و توسعه‌ی گردشگری دانشگاه مازندران.
راسخی، سعید؛ کریمی پتانلار، سعید و محمدی، ثریا. (1395). اثر گردشگری بر محیط‌زیست: یک مطالعه‌ی موردی برای کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته منتخب. فصلنامه‌ی برنامه‌ریزی و توسعه‌ی گردشگری، سال پنجم، شماره‌ی 16، صص71 – 94.
رضوانی، محمدرضا و مرادی، مهرنوش. (1391). امکان سنجی توسعه‌ی گردشگری با رویکرد سیستمی در روستاهای حاشیه‌ای کویر میقان اراک. فصلنامه‌ی اقتصاد فضا و توسعه‌ی روستایی، دوره‌ی 1، شماره‌ی 2، صص 40 - 15.
زاهدی، شمس السادات. (1386). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار با تأکید بر محیط‌زیست. انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، تهران. سالنامه آماری. (1395). سازمان مدیریت و برنامه ریزی استانداری ایلام، صص52 – 41.
صیدایی، سید اسکندر و رستمی، شهین. (1391). سنجش تأثیرات اقتصادی و اجتماعی - فرهنگی توسعه‌ی گردشگری نمونه موردی: شهر کرمانشاه. مجله‌ی برنامه ریزی فضایی، سال دوم، شماره سوم، ص110.
صرافی، مظفر. (1387). توسعه‌ی پایدار و مسئولیت برنامه ریزی. فصلنامه مدرس، دوره‌ی 2. شماره‌ی 4 ، ص39.
ضرابی، اصغر و اسلامی پریخانی، صدیقه. (1390). سنجش تأثیرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، و زیست محیطی توسعه‌ی گردشگری (مطالعه موردی
شهرستان مشکین شهر). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره‌ی 75، صص 37 - 52.
غفاری، سید رامین. (1386). گردشگری و توسعه‌ی پایدار شهری. مجله‌ی سپهر، دوره‌ی 16، شماره‌ی 63، صص 34 – 29.
فرجی دارابخانی، محمد و مرادی، هوشنگ. (1399). بررسی و تحلیل نقش گردشگری مذهبی در توسعه‌ی پایدار شهرهای گذرگاهی- مرزی با تأکید بر اربعین (مطالعه‌ی موردی: شهر مهران). طرح پژوهشی، دانشگاه پیام نور ایلام، ص3.
فنی، زهره. (1393). توسعه، جهانی شدن و پایداری (چاپ دوم) تهران: مرکز ملی جهانی شدن، ص115.
فولادی، علیزمان. (1397). نقش و ساماندهی توریسم مذهبی در توسعه‌ی پایدار(نمونه‌ی موردی: مرز مهران). پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور مرکز ایلام، صص22- 18.
فرزین، محمدرضا؛ افسر، امیور ، اکبرپوور ، تقوی ، اکبرپوور ، علوی. (1392). مدل سازی پیش بینی گردشگری ورودی به ایران با استفاده از روشهای ARIMA و شبکه های عصبی فازی. فصلنامه‌ی مطالعات مدیدیت گردشگری، سال هشتم ، 24، 33-1.
فیروزجائیان، علی اصغر؛ یوسفی، ندا و میرمحمدتبار، سیداحمد. (1393). تحلیل کارکردی گردشگری مذهبی در ایـران (فراتحلیلـی از پژوهشـات موجود). فصلنامه‌ی برنامه ریزی و توسعه‌ی گردشگری، دوره‌ی3، شماره‌ی 8، صص 165- 143.
قدمی، مصطفی؛ علیقلی زاده فیروزجانی، ناصر و بردی آنامرادنژاد، رحیم. (1388). بررسی نقش گردشگری در تغییرات کاربری اراضی مقصد (نمونه‌ی موردی: بخش مرکزی شهرستان نوشهر). فصلنامه‌ی مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال1، شماره‌ی 3، صص 42 - 21.
قرخلو، مهدی؛ رمضان زاده لسبوئی، مهدی و گلین شریف دینی، جواد. (1388). اثرات زیست محیطی گردشگری بر سواحل شهر رامسر. فصلنامه‌ی جغرافیای انسانی، شماره‌ی 3، صص 12 - 1.
کریستین سن، آرتور. (1369). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه‌ی رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
محلاتی، صلاح الدین. (1380). درآمدی بر جهانگردی تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
مومنی، مصطفی؛ صرافی، مظفر و قاسمی خوزانی، محمد. (1387). ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی- فرهنگی و مدیریت یکپارچه در کلان شهر مشهد. فصلنامه‌ی جغرافیا و توسعه، دوره‌ی6، شماره‌ی 11، ص13.
الوانی، سید مهدی و پیروز‌بخت، معصومه. (1385). فرآیند مدیریت جهانگردی، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ اول.
هاشم‌پور، سیده فهیمه و همکاران.(1391). بررسی اثرات اقتصادی و زیست محیطی گردشگری از دیدگاه شهروندان (مطالعه‌ی موردی: شهر بابلسر). فصلنامه‌ی اکوسیستم‌های طبیعی ایران، سال 3، شماره‌ی 1، صص 49 - 63.
هاشمی، سیدرضا؛ علیدادی، حسین؛ کرد مصطفی پور، فردوس و پورزمانی، حمیدرضا. (1382). اثرات زیست محیطی گردشگری، معضلات و راهکارها، ششمین همایش ملی بهداشت محیط، ساری، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران، صص 115-112.
یزدیان، فرشاد؛ فقیه نصیری، لیلا و کیاپاشا، خدیجه. (1391). بررسی اثرات محیط زیستی گردشگری بر جنگل نمک آبرود با کاربرد مدل تخریب. فصلنامه‌ی جنگل ایران، شماره‌ی 2، صص121- 113.
Abby Liu, Geoffrey Wall. )2006(. Planning tourism employment: a developing country perspective, Tourism Management 27, PP. 159 - 170.
Buhalis, D and Costa, C.(2006). Tourism Business Frontier (consumers, products and industry), Oxford : Elsevier.
Byrd, E, Bosley, H. & Dronberger, M. (2009). Comparisons of stakeholder perceptions of tourism impacts in rural eastern North Carolina. Journal of tourism Management, 30 (1), PP. 639- 703.
Czernek, K. (2016). Determinants of cooperation in a Tourist region, Annals of Tourism Research, 40, PP. 83-104.
Csapó, J. & Matesz, K. (2007). A cultural truisms jelentesage as scrape napjaink idegenforgalmában. In: Földrajzi Értesítő. 56. Eve. 3-4. fuzz. /2007. pp. 291-301. Cultural Tourism Industry Group. http://www. Culturaltourismvictoria.com.au.
Feyze Abadi, J. Vaziri, M. And Mahbob, S.J. (2011). Misaghoreza Confrance,41.
Goudie, A.S. andViles, H.A. (2013). The Earth Transformed: An Introduction to Human Impacts on the Environment, John Wiley & Sons.
Holzner, M. (2011). Tourism and economic development: The beach disease?,Tourism Management, 32 (4): 922- 933.
Hsieh, H.J. and Kung, S. (2013). The linkage analysis of environmental impact of Tourism industry, Procedia Environmental Sciences, 17: 658-665. https://fa.‌alalamtv. net/news.
Kartal, B., Tepeci, M. & Atlı, H. (2015). Examining the religious tourism potential of Manisa, Turkey with a marketing perspective. Tourism Review, 70(3), 214-231.
Kim, Kyungmi. (2002). The Effects Of Tourism Impact Upon Quality Of Life Resident in the Community. ProQuest Dissertations and Theses, Published by: Polytechnic Institute and State University, Virginia. Available online in: http://scholar. lib. vt. edu/ theses/ available/ etd-12062002 123337/ unrestricted/ Title and Text. pdf.
Lee, C. C. and Chang, C. (2008). Tourism development and economic growth: A closer look at panels, Tourism Management, 29(1), PP. 180-192.
Maneenetr, T & Tran, T. H. (2014). SWOT Analysis of Religious Tourism in Nong Khai Province, Thailand Proposed Guidelines to Incorporate Temple Stay Program. Mediterranean Journal of Social Sciences, 5(23), P. 696.
Martin-Cejas,‌ R. R & Sánchez,‌ P.P.R .(2010). Ecological footprint analysis of road transport related to tourism activity: The case for Lanzarote Island, Tourism Management, 31(1), PP. 98-103.
Meléndez,L.A.M.(2010).NAFTA,tourism, and environment in Mexico, International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics,10(2),PP.107-131.
Pickering, C.M., Harrington, J. and Worboys, G. (2003). Environmental impacts of tourism on the Australian Alps protected areas: Judgments of protected area managers, Mountain Research and Development, 23(3), PP. 247-254
Paramati, S. R., Alam, M. S., & Chen, C. F. (2017). The effects of tourism on economic growth and CO2 emissions: a comparison between developed and developing economies. Journal of Travel Research, 56(6).
Pourtaheri, M., Rahmani, K., & Ahmadi, H. (2012). Impacts of religious and pilgrimage tourism in rural areas: The case of Iran. Journal of Geography and Geology, 4 4(3), P.122.
Robinson, M. and K. Smith Melin. (2006). Cultural tourism in a Changing World (Politics, Oarticipation and (Re) Presentation, PP. 59-69.
Santos, M. (2002). Fatima: Religeouse tourism in a Sanctouary-city. Coimbra, Portugal: University of Coimbra.
Song, Haiyan, Larry Dwyer, Gang Li Zheng Cao. (2012). Tourism Economics Research: A Review and Assessment, Annals of Tourism Research, Vol. 39, No.3, PP.1653-1682.
Stabler, M. J., Papatheodorou, A., & Sinclair, M. T. (2010). The economics of tourism (2nd ed.). Abingdon: Routledge.
Scott, D. Peeters, P. andGössling, S. (2010). Can tourism deliver its “aspirational” greenhouse gas emission reduction targets, Journal of Sustainable Tourism, 18(3), PP. 393-408.
Shinder, K.(2004). Quest for good governance:Contribution ontribution and potential of religious. Instituation on As Stakeholders.
Summers, J., Cavaye, J., & Woolcock, G. (2019). Enablers and Barriers of Tourism as a Driver of Economic and Social ‐ cultural Growth in Remote Queensland. Economic Papers: A journal of applied economics and policy, 10(2), PP. 326 - 336.
Tang, C.H.H. & Jang, S.S. (2009). The tourism–economy causality in the United States: A sub-industry level examination, Tourism Management, 30(4), PP. 553-558.
Tovar, C. and Lockwood, M. (2008). Social impacts of tourism: An Australian regional case study, International Journal of Tourism Research, 10(4), PP. 365-378.
World Tourism Organization, septamber1. (2009).