سنجش شاخص‌های زیست‌پذیری در شهر‌های ایران (نمونه موردی: شهر بابل)

نوع مقاله : مقاله مستقل پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد شهرسازی، گرایش برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه شهید بهشتی تهران

3 دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: در حال حاضر شهر‌ها با چالش‌های بسیاری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی مواجه می‌باشند. در پی رشد شهرنشینی، پیامد‌های زیان‌باری برای شهر‌ها به وجود آمده است. تداوم این گونه رشد جمعیت، شهرنشینی در شهر‌های امروز را با بحران‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی روبرو ساخته است. بنابراین ضرورت توجه به مقوله زیست‌پذیری در شهر‌های امروزی اهمیت فراوانی یافته است. هدف مورد مطالعه این پژوهش شناسایی و سنجش شاخص‌های زیست‌پذیری در شهر بابل است.
روش بررسی: روش انجام تحقیق با توجه به ماهیت کار روش توصیفی - تحلیلی است و با توجه به همین روش به بررسی ارزیابی زیست‌پذیری شهر بابل پرداخته می‌شود. در این پژوهش از روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی و انجام مصاحبه و مشاهدات می‌دانی و پرسشنامه نیز بهره گرفته می‌شود. پرسشنامه تنظیم شده تحقیق بین 382 نفر از شهروندان بابل به طور مجزا بر اساس فرمول کوکران، تقسیم و پس از جمع‌آوری، نتایج به دست آمده با استفاده از نرم‌افزار SPSS، از طریق تحلیل عاملی و آزمون t تک‌نمونه‌ای، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. عرصه مورد مطالعه در پژوهش حاضر، شهر بابل می‌باشد.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: یافته‌های حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که معیار‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی هر کدام با مقادیری متفاوت بر زیست‌پذیری شهر بابل اثرگذار می‌باشند و از آنجایی که زیست‌پذیری در شهر بابل بر مبنای سه معیار کلی سنجیده شده است، می‌توان ادعا کرد که شهر بابل فاصله زیادی با شاخص‌های زیست‌پذیری دارد. نتایج نشان داده است که زیست‌پذیری در بابل باید در بعد اقتصادی در اولویت قرار گیرد. بدین ترتیب که جهت زیست‌پذیرتر کردن شهر بابل ابتدا به مقوله اقتصاد توجه کرده و سپس به معیار‌های اجتماعی و زیست محیطی توجه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Measuring Livability Indicators in Iranian Cities (Case Study: City of Babol)

نویسندگان [English]

  • Amir Bakhshi 1
  • Ahmad Alizadeh fard 2
  • Seyed Hassan Rasouli 3
1 Assistant Professor, Department of Geography, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 MS of Urban Planning, Urban and Regional Planning, Shahid Beheshti University of Tehran.
3 PhD student, Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Iran
چکیده [English]

Background and Aim: Currently, cities are facing many challenges in economic, social and environmental dimensions. Due to the growth of urbanization, there have been harmful consequences for cities. The continuation of this kind of population growth has made urbanization in today's cities face economic, social, and environmental crises. Therefore, the need to pay attention to the livability has become very important in today's cities. The Aim of the research: to identify and measure livability indicators in the city of Babol.
Methods: The research method is descriptive-analytical according to the nature of the work, and according to this method, the evaluation of the livability of the city of Babol is done. In this research, the method of collecting data is library and documentary, interviews, field observations and questionnaires are also used. Research questionnaire is filled out among 382 citizens of Babol, sample size is calculated based on Cochran's formula, the results obtained using SPSS software, through factor analysis and single sample t-test, were analyzed. The geographical case of the research is city of Babol.
Findings and Conclusion: The findings of the research show that the economic, social and environmental criteria each have a different effect on the livability of the city of Babol. Since the livability in the city measured based on three aspects, it can be claimed that the city of Babol is far away from the ideal score of livability. The results have shown that livability in Babol should be prioritized in the economic dimension. In this way, in order to make Babol more livable, we need to pay attention to the economic category, then pay attention to the social and environmental criteria.

کلیدواژه‌ها [English]

  • livability
  • urban spaces
  • livable city
  • city of Babol
امین‌زاده گوهرریزی، بهرام. روشن، مینا (1392)، ارائه روش سنجش تطبیقی زیست‌پذیری در محلات شهری با تأکید بر معیار‌های برنامه‌ریزی کاربری زمین (نمونه موردی: شهر قزوین)، اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، قزوین، https://civilica.com/doc/232035
ایراندوست، کیومرث. عیسی لو، علی اصغر. شاهمرادی (1394)، شاخص زیست‌پذیری در محیط‌های شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر مقدس قم)، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 4(13)، 118-101.
پیروزبخت، علی. پرهیزکار، اکبر. ربیعی‌فر، ولی‌الله (1391)، راهبرد‌های ساختار زیست محیطی شهر با رویکرد توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر کرج)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 80،239-213.
خراسانی، محمدامین. رضوانی، محمدرضا، مطیعی لنگرودی، حسن. رفیعیان، مجتبی. (1391)، سنجش و ارزیابی زیست‌پذیری روستا‌های پیرامون شهری (مطالعه موردی: شهرستان ورامین)، نشریه پژوهش‌های روستایی، 4،64 – 51.
دالایی، مجید. آذریون، حاتم (1394)، بررسی عوامل تعیین‌کننده کیفیت زندگی با رویکرد اقتصادی و مدیریت شهری، دومین کنفرانس بین‌المللی آینده‌پژوهی، مدیریت و توسعه اقتصادی، مشهد، https://civilica.com/doc/503587
رحیمی، محمد. پازند، فاطمه (1394)، تحلیل و ارزیابی کیفیت زندگی شهری با رویکرد شهر سالم، مطالعه موردی: شهر کرمان، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 7(25)، 82-69.
رستم‌علی‌زاده، ولی‌اله (1396)، جاذبه و دافعه روستایی و تأثیر آن بر ماندگاری یا تمایل به مهاجرت در میان جوانان روستایی شهرستان‌های هشترود و اسکو، توسعه محلی روستایی شهری (توسعه روستایی)، 9(1)، 170-145.
سالاری‌پور، علی‌اکبر. رمضانی، حمیدرضا. مهرجو، مهرداد. قربان‌زاده، نگین (1398)، بررسی تأثیر کیفیت مکان‌های سوم شهری بر حس تعلق شهروندان؛ مطالعه موردی: پیاده‌راه فرهنگی تاریخی رشت، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 10(38)، 51-37.
سلیمانی مهرنجانی، محمد. تولایی، سیمین. رفیعیان، مجتبی. زنگانه، احمد. خزایی نژاد، فروغ. (1395)، زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 4(1)، 50 – 27.
گلبازی، جلال. پورشریفی، لعیا (1394)، توسعه پایدار فضای سبز با رویکردی به شهر اکولوژیک، اولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری، تبریز، سازمان پارک‌ها و فضای سبز، تهران.
ماجدی، حمید. بندرآباد، علیرضا. (1393)، بررسی معیار‌های جهانی و بومی شهر زیست‌پذیر، هویت شهر، 17(8)، 76-65.
محمودی‌آذر، امین. هاشم‌پور، رحیم. فوأد مرعشی، سید مؤمن (1396)، تحلیلی بر تعامل کیفیت زندگی عینی و ذهنی بر مبنای دسترسی به خدمات عمومی در بافت تاریخی شهر ارومیه، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17(45)، 225-207.
مشکینی، ابوالفضل. شاکری منصور، الهه. اسفرم، یعقوب (1393)، تحلیل عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی شهر بابل با استفاده از مدل تحلیل مسیر، اولین کنفرانس ملی جغرافیا، گردشگری، منابع طبیعی و توسعه پایدار، تهران.
نوربالا، احمدعلی (1390)، سلامت روانی اجتماعی و راهکار‌های بهبود آن، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 17(2)، 156-151.
وارثی، حمیدرضا. قنبری، محمد. پورقیومی، حسین (1391)، ارزیابی میزان تحقق‌پذیری طرح جامع شهر جدید بینالود (جمعیت اشتغال مسکن)، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 23(4)، 150-139.
Badland, Hannah. Whitzman, Lowe, Aye, Butterworth, Hes (2014) Urban Liveability: Emerging Lesson from Australian for exploring the potential for indicators to measure the social determinants of health, Social Science and Medicine, 111, 64-73.
Mccrea, Rod. Walters, Peter. (2012), Impacts of Urban Consolidation on Urban Liveability: Comparing an Inner and Outer Suburb in Brisbane, Australia, Jurnal Housing, 29(2), 190 – 206.
Strong, W. A. and Hemphill, L. A. , (2006), Sustainable Development Policy Directory, Blackwell Publishing Ltd.
UNFPA, state of world population, (2007), unleashing the potential of urban growth, United Nations Population Fund Thoraya Ahmed Obaid, Executive Director: 13