بررسی و ارزیابی تاب اوری مولفه های کالبدی بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی ) بافت فرسوده شهر مسجدسلیمان

نوع مقاله : مقاله مستقل پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیأت علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

چکیده
یکی از معضلات جدی که بسیاری از شهرهای ایران با آن روبه‌رو هستند، فرسودگی بافت‌های شهری است. فرسودگی معرف وجود شرایطی است که زندگی انسان را در ابعاد مختلف تهدید می‌کند. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی تاب‌آوری مؤلفه‌های کالبدی بافت فرسوده‌ی شهری در شهر مسجدسلیمان است. این پژوهش به‌عنوان یک مطالعه نظری ـ کاربردی بر مبنای شیوه‌ی توصیفی – تحلیلی انجام شد. شیوه جمع‌آوری اطلاعات تلفیق دو روش کتابخانه‌ای و میدانی می‌باشد. در این مطالعه، از منابع علمی معتبر داخلی و خارجی و گفت‌وگو با افراد متخصص بهره گرفته شد. به علاوه، با استفاده از یک پرسشنامه محقق ساخته و بهره‌گیری از روش وزن دهی سلسله مراتبی فازی (FAHP) و استفاده از تکنیک میانگین هندسی باکلی، اوزان نسبی معیارها محاسبه گردید. براساس نتایج به دست آمده، اغلب متغیر‌های مؤثر بر تاب‌آوری کالبدی مانند: اسکلت ساختمان، جنس مصالح، تعداد طبقات، قدمت ساختمان، کیفیت ابنیه، تعداد واحد و عرض معابردر بافت فرسوده شهر مسجدسلیمان غیر تاب آور و یا با تاب‌آوری کم هستند و بر اساس شاخص‌های 7 گانه مورد مطالعه، محدوده مورد مطالعه در شهر مسجدسلیمان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. در واقع می‌توان گفت که بیش از نیمی از بافت فرسوده در شهر مسجدسلیمان (80.2 درصد)، دارای تاب‌آوری نامطلوبی است. ترتیب تأثیر مؤلفه‌های تاب‌آوری کالبدی در بافت فرسوده شهر مسجدسلیمان، بر اساس اوزان آن‌ها، به ترتیب از کم به زیاد عبارت است از: تعداد واحد، تعداد طبقات، عرض معابر، قدمت ساختمان، کیفیت ابنیه، اسکلت ساختمان و جنس مصالح.
واژگان کلیدی: ارزیابی، تاب‌آوری کالبدی، بافت فرسوده‌، شهر مسجدسلیمان.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigation and evaluation of the physical components of worn-out urban tissue (case study) of the worn-out tissue of Masjid Suleiman

نویسندگان [English]

  • Saeid Amanpour 1
  • Farkhonde Hashemi Ghand Ali 2
1 Associate Professor Department of Geography & Urban Planning, Faculty of Letters and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran
2 Master's student in Geography and Urban Planning, Faculty of Literature and Human Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

Abstract
One of the serious problems that many Iranian cities are facing is the wear and tear of urban fabrics. Exhaustion represents the existence of conditions that threaten human life in different dimensions. The main goal of the current research is to investigate and evaluate the resilience of the physical components of the worn-out urban fabric in the city of Masjid Suleiman. This research has been done as a theoretical-applied study based on descriptive-analytical method. The method of collecting information is a combination of library and field methods. In this study, reliable domestic and foreign scientific sources and conversations with experts were used. In addition, by using a researcher-made questionnaire and using the fuzzy hierarchical weighting method (FAHP) and using Buckley's geometric mean technique, the relative weights of the criteria were calculated. Based on the results obtained, most of the variables affecting physical resilience such as: building skeleton, material type, number of floors, age of the building, building quality, number of units and width of the corridors of the worn-out fabric of the city of Suleiman Mosque are non-resilient or with low resilience and based on Among the 7 studied indicators, the studied area in the city of Masjid Suleiman is not in a favorable condition. In fact, it can be said that more than half of the worn fabric in Masjid Suleiman city (80.2%) has unfavorable resilience. The order of influence of physical resilience components in the worn-out fabric of Suleiman Mosque, based on their weights, from low to high, is: number of units, number of floors, width of passages, age of building, quality of building, structure of building and type of materials.
Key words: evaluation, physical resilience, worn tissue, Masjid Suleiman city

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: evaluation
  • physical resilience
  • worn tissue
  • Masjid Suleiman city
اوصانلو، علی، عندلیب، علیرضا و طغیانی، شیرین. (1400). تبیین فرایند پایش توازن کالبدی در مدل نوسازی متوازن بافت‎های فرسوده‎ی شهری با استفاده از روش سیستم داینامیک (نمونه موردی: بافت فرسوده مرکزی شهر زنجان)، فصلنامه آمایش محیط، دوره 14، شماره 55، صص 60-35.
بابایی فرد، اسدالله و پاشا، یاسمن و آتش‌افروز، سمیرا. (1394). بافت‌های فرسوده‌ی شهری، فرصتی برای توسعه‌ی گردشگری با نگاهی به وضعیت و قابلیت‌های گردشگری بافت‌های فرسوده‌ی شهر کاشان، همایش ملی بافت‌های فرسوده و تاریخی شهری: چالش‌ها و راهکارها، کاشان، 5، https://civilica.com/doc/422309
باسیتی، شهرام، عامری، مهدی و لشگری، ام لیلا. (1396). رابطه سنت و مدرنیسم در شکل‌گیری بافت شهرها با تأکید بر ابعاد فرهنگی، نشریه مدیریت شهری، شماره 51، 73-55.
بهتاش، فرزاد، کی نژاد، محمدرضا، پیربابایی، حمدعلی و عسگری، محمدتقی. (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری کلان‌شهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 18 (3): 42-33.
تقوی زنجانی، تقی و ابراهیمی، لیلا. (1400). تبیین الگوی نوسازی بافت فرسوده در انتظام رویکرد شهر سالم (نمونه موردی: محلات فرسوده شهر قائمشهر)، مجله آمایش محیط، دوره 14، شماره 54، صص 214-195.
جهانشاهی، محمدحسین. (1382). بافت‌های فرسوده و مشکل سازی شهری، مجله جستارهای شهرسازی، شماره 4.
دانشگاه آزاد اسلامی شیراز، طرح تفصیلی شهر شیراز. (1371). مطالعه وضعیت موجود منطقه تاریخی- فرهنگی، شهرداری شیراز.
زنگنه، یعقوب، فرهادی، جواد و توبی، وجیهه. (1392). تبیین و اولویت‌بندی مداخله در بافت‌های فرسوده شهری با استفاده از روش AHP، نمونه موردی: مشهد، محله نوغان (قطاع 2). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال چهارم، شماره 12، 62-49.
سایت تقسیمات سیاسی استان خوزستان در سال 1400، https://datagis.ir/product/divisions-of-khuzestan-province-1400/.
عباسپور، فاطمه و مهدوی، افسون. (1400). رویکرد مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده، سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معمارِی، شهرسازی و مدیریت شهری، موسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی، شیراز، 4.
علیزاده، عباس. (1384). تحلیل کالبدی بافت قدیم بوشهر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
عندلیب، علیرضا. (1386). فرآیند نوسازی بافت‌های فرسوده شهر تهران، چاپ دوم. تهران: سازمان نوسازی شهر تهران.
غلامی، احمد،1400، تحلیل فضایی مناطق آسیب‌پذیر در هنگام بحران با تأکید بر محلات بافت فرسوده شهری، دهمین کنفرانس بین‌المللی مکانیک، ساخت، صنایع و مهندسی عمران،https://civilica.com/doc/1425733
فتحی، رقیه، شفقی، سیروس و بیک محمدی، حسن. (1400). تحلیل ساختارکالبدی بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد توسعه پایدار (نمونه موردی: بافت فرسوده شهر آمل)، فصل نامه آمایش محیط، دوره 14، شماره 52، صص 100-83.
کوچکی، غلام. (1386). تحلیل ساختار کالبدی- فیزیکی بافت قدیم شهر خرم‌آباد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
محمودزاده، حسن و ساحلی، سارا. (1399). دستیابی به شاخص‌های مطلوب سکونت شهری در بافت‌های فرسوده تاریخی ایران، نمونه موردی: بافت فرسوده تاریخی اردبیل، نشریه علمی تخصصی شابک، سال 6، شماره 4 (پیاپی 55)، 2.
مختاری ملک‌آبادی، رضا، اجزاء شکوهی، محمد و قاسمی، یاسر. (1391). تحلیل الگوی گسترش شهر بهشهر بر اساس مدل‌های کمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال سوم، شماره هشتم، 112-93.
نریمانی، مسعود، 1379، بهسازی بافت تاریخی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
وارثی، حمیدرضا، تقوایی، مسعود و رضایی، نعمت‌الله. (1391). ساماندهی بافت فرسوده شهری (نمونه موردی: شهر شیراز)، نشریه برنامه‌ریزی فضایی، دوره 2، شماره 2، 156-129.
وفایی، ابوذر. (1386). تحلیل فرآیند شکل‌گیری فرم کالبدی بافت قدیم شهر کاشان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
یوسفی، لیلا. (1387). تحلیل فضایی بافت فرسوده شهری و آینده‌نگری آن‌ها در محلات ریحان و خیابان شهر قزوین، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
Ainuddin, S., & Routray, J. K. (2012). Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchistan. International Journal of Disaster Risk Reduction, 2, 25-36.‏
Renschler, C. S., Frazier, A. E., Arendt, L. A., Cimellaro, G. P., Reinhorn, A. M., & Bruneau, M. (2010). A framework for defining and measuring resilience at the community scale: The PEOPLES resilience framework (pp. 10-0006). Buffalo: MCEER.
Ribeiro, P. J. G., & Gonçalves, L. A. P. J. (2019). Urban resilience: A conceptual framework. Sustainable Cities and Society, 50, 101625.‏
Rosemary D. F. Bromley, Andrew R. Tallon and Colin j. Thomas (2005), City center regeneration through residential development: Contributing to sustainability, Urban Studies, Vol 42, No 13.
Naghibi, F., Saket Hasanlouei, M., & Azhari, A. (2022). Spatial-Physical Analysis of the Level of Vulnerability of Urban Worn Out Texture using VIKOR and ANP Case Study: central texture of Urmia city. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 16(4).‏
Sadeghi, J., Oghabi, M., Sarvari, H., Sabeti, M. S., Kashefi, H., & Chan, D. (2021). Identification and prioritization of seismic risks in urban worn-out textures using fuzzy delphi method. Environmental Engineering and Management Journal, 20(6), 1035-1046.‏
Mosayyebzadeh, A., Pourhasanzadeh, M., & Ghaffari, H. (2021). Feasibility study of Land readjustment scheme in Urban worn-out textures (Case study: worn-out texture of Urmia City), 131-146.
Ghasemi, H., Miri, G., & Hafez Rezazadeh, M. (2021). Measurement the Impact of Good Urban Governance on the Recreating of Urban Worn Texture in Urban Areas (Case Study: Shahreza). Geography (Regional Planning), 12(1), 639-652.
Gorji, M., Khademlhoseiny, A., Azani, M., & Saberi, H. (2021). Explain physical resilience in urban worn texture using PLS structural equations (Case study: Neighborhoods of the third region of Isfahan). Geography and Development Iranian Journal, 19(64), 115-134.‏
Rezvani, L., Ahmadzadeh, H., & Houshyar, H. (2021). Investigation of key drivers affecting the regeneration of dysfunctional urban tissues Case study: Worn texture of Urmia.