نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

4 استادگروه معماری و عضو هسته پژوهشی معماری روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

مسکن پدیده ای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مکانی- کالبدی است که با هدف فراهم کردن شرایط مناسب زیست و زندگی بر پا می شود. یکی از مسائلی که به شدت توجه همگان را به خود معطوف داشته، مسکن پایدار همگام با توسعه انسانی است. پژوهش حاضر با هدف ارایه چارچوب مفهومی مسکن روستایی پایدار در ایران مبتنی بر جهت گیری نظری مقاله های علمی تهیه شده است. بدین منظور محتوای تعداد 47 مقاله علمی مرتبط با موضوع توسعه مسکن روستایی در ایران که در بازه زمانی1399- 1386 در نشریات و کنفرانس های داخلی به چاپ رسیده بودند، با بهره گیری از روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر روش فرا ترکیب، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. یافته های، پژوهش نشان می دهد که چارچوب مفهومی توسعه یکپارچه مسکن روستای، مناسب ترین چارچوب برای بهره برداری در برنامه ریزی توسعه مسکن روستایی است که اغلب ویژگی هایی  کلیدی مورد تاکید در مقالات مورد بررسی را در بر می گیرد. چارچوب پیشنهادی مؤلفه های انطباق پذیری با محیط زیست، بهینه گی در مصرف انرژی، داشتن احساس سرزندگی، خاطره معنا، وحدت انسانی و واقع بودگی، مناسبت با موقعیت اجتماعی روستاییان، مشارکت جامعه روستایی، استطاعت مالی در ساخت، هزینه نگهداری مسکن، اشتغالزایی در بازار مسکن، دسترسی به خدمات، داشتن روح و هویت مکانی، دوام و ماندگاری مصالح ساخت را، در قالب پنج بعد محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی– فرهنگی، روان شاختی و کالبدی– فضایی مورد توجه قرار می دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Conceptual Framework for Sustainable Rural Housing Development, Based on the Theoretical Orientation of Scientific Articles

نویسندگان [English]

  • Zohreh Sadeghi 1
  • Farhad Azizpour 2
  • Asghar Tahmasebi 3
  • Mohsen Sartipour 4

1 PhD student in Geography and Rural Planning, Faculty of Geography, Kharazmi University of Tehran, Iran

2 Associate Professor, Department of Rural Geography and Planning, Faculty of Geography, Kharazmi University of Tehran, Iran

3 Assistant Professor, Department of Rural Geography and Planning, Faculty of Geography, Kharazmi University of Tehran, Iran

4 Professor of Architecture and member of Rural Architecture Research Center, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Housing is a social, cultural, economic and spatial-physical phenomenon that is established with the aim of providing suitable living conditions. One of the issues that has attracted a lot of attention is sustainable housing in line with human development. The present study aims to provide a conceptual framework for sustainable rural housing in Iran based on the theoretical orientation of scientific articles. For this purpose, the content of 47 scientific articles related to the subject of rural housing development in Iran, which were published in domestic journals and conferences in the period 2007-2017, were reviewed and analyzed using a qualitative research method based on the meta-combination method. Findings, the research shows that the conceptual framework of integrated rural housing development is the most appropriate framework for exploitation in rural housing development planning, which often includes key features emphasized in the reviewed articles. Proposed framework of components of environmental adaptation, energy efficiency, having a sense of vitality, sense of meaning, human unity and realism, appropriateness to the social status of villagers, participation of rural community, financial affordability in construction, housing maintenance costs, job creation in The housing market considers access to services, having a spatial spirit and identity, durability and durability of construction materials in the form of five dimensions of environmental, economic, socio-cultural, psychosocial and physical-spatial.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural Housing
  • Sustainable Housing
  • Post-Modernism
  • Rural Settlements
اصغری، ریحانه، (1390). بررسی مقایسه­ای ریشه ها و مؤلفه های معماری پایدار و معماری اکولوژیک. مجموعه مقالات دومین همایش ملی معماری پایدار. مرکز آموزشی و فرهنگی سما همدان. ایران. 
اصلانیان، یاشار؛ ذبیحی، حسین؛ رهبری منش، کمال، ( 1399). ساختارشناسی مفهوم رضایتمندی مسکن با رویکرد پدیدار شناسی ( نمونه موردی: خانه قاجاری شیخ الاسلام و چند مجتمع مسکونی در زنجان). نشریه مطالعات هنر اسلامی. شماره 37: 1-18.  
اکبر پور، محمد، جعفری، فیروز، کریمی، یاشار، ( 1395). واکاوی میزان نگرش مردم از معیارهای مسکن مناسب روستایی ( مطالعه موردی : بخش مرکزی، شهرستان هسترود ). نشریه جغرافیا و برنامه ریزی. شماره 58: 23-42. 
ایلکا، شاهین؛ نصیر سلامی، سید محمد رضا؛ صارمی، سید علی اکبر،( 1394). تبیین مفهوم مسکن و سکونت در رویکرد پدیدارشناسی و رهیافت پاردایم های فرهنگی زیستی. مدیریت شهری. شماره 39: 188- 165. 
بذر افشان، جواد؛ شایان، محسن؛ بازوند، سجاد، ( 1396). ارزیابی عوامل تاثیر گذار پایداری مسکن در مناطق روستایی شهرستان زرین دشت. نشریه جغرافیا و برنامه ریزی. شماره 62: 41-59. 
برقی، حمید؛ اقا آمرایی، علی؛ شایان، محسن،( 1395). تحلیل و بررسی شاخص های پایداری مسکن در مناطق روستایی ( مطالعه موردی : دهستان معمولان هرستان پلدختر ). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 1: 57-64. 
بسحاقی، محمد رضا؛ تقدیسی، احمد؛ آقا امرایی، علی، ( 1393). بررسی و ارزیابی پایداری مسکن روستایی مطالعه موردی: دهستان ملاوی، شهرستان پلدختر. تحقیقات جغرافیایی. شماره 114: 146- 129. 
بسحاقی، محمد رضا؛ تقدیسی، احمد؛ آقا امرایی، علی؛ دانش، کمال،( 1395 ). تحلیلی بر نقش عوامل موثر بر پایداری مسکن در مناطق روستایی ایران ( مطالعه موردی : دهستان ملاوی شهرستان پلدختر). فصلنامه مسکن و محیط روستا. شماره 154:  125- 134.       
بیطرف، احسان؛ حبیب، فرح؛ ذبیحی، حسین،( 1396). نگرش بیوفیلیک رویکردی در ارتقا سطح کیفی محیط زندگی ساکنان مجتمع مسکونی. مدیریت شهری. شماره 49: 349- 331. 
بیکی نژاد، محمد علی؛ عامری صفات، علی اکبر،( 1395). بررسی ویژگی های معماری بیوفیلیک در بناهای بومی ایرانی ( نمونه مودی : اقلیم گرم و خشک). کنفرانس بین المللی نوآوری در علوم و تکنولوژی: 500- 510.
ثقفی، محمود، ( 1382). انرژی های تجدید پذیر نوین. انتشارات دانشگاه تهران. نوبت چاپ 2. تهران. 
جعفری، عاطفه؛ مهدوی پور، حسین،( 1392). نقش تکنولوژی های بومی در کیفیت فضاهای مسکونی. مسکن و محیط روستا. شماره 141: 51-68.  
 خاکی، غلامرضا، ( 1396). روش تحقیق با رویکرد پایان نامه نویسی، انتشارات بازتاب، نوبت چاپ 9 ، تهران. 
راهب، غزال،( 1393). الگویی برای طراحی مسکن روستایی مبتنی بر مشارکت و تامین نیازهای ساکنین. مسکن و محیط روستا. شماره 146: 3-22. 
ربیعی فر، ولی اله،( 1396). تبیین پایداری ساختار کالبدی – فضایی مسکن روستایی استان زنجان. نشریه برنامه ریزی توسعه کالبدی. شماره 1: 90-71. 
رومیانی، احمد؛ سجاسی قیداری، حمد الله؛ منصوری، خیر النسا،( 1397). تحلیل ساختاری – کارکردی مسکن روستایی با رویکرد توسعه پایدار ( مطالعه موردی : دهستان رومشگان شرقی شهرستان کوهدشت ). مسکن و محیط روستا. شماره 162: 55-70. 
زهری، سارا،( 1396). مقایسه تطبیقی مولفه های معماری بومی با اصول و معیارهای طراحی اکولوژیک. کنفرانس ملی دانش و فناوری نوین در علوم مهندسی در عصر تکنولوژی. تهران. 
زیاری ، کرامت اله ، قاسمی قاسموند، 1397، ارزیابی شاخص های کمی و کیفی مسکن با رویکرد توسعه پایدار ( مطالعه مورد ی: شهر سامان ) ، پزوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری ، شماره 2 : 197- 221. 
زیاری، سمیه، فرهودی، رحمت اله، پور احمد، احمد، حاتمی نژاد، حسین، ( 1395). بررسی و تحلیل مسکن پایدار در شهر کرج، جغرافیا و توسعه، شماره 52:156- 141. 
سرتپی پور، محسن؛ طوسی، سحر ندایی؛ شوک حاجی، سیما سعادت، ( 1398). ارزیابی طرح ویژگی بهسازی و نوسازی مسکن روستایی از منظر شاخصهای مسکن مطلوب و پایدار روستایی. نشریه هنرهای زیبا. معماری و شهر سازی. شماره 1: 29-44. 
 سرتیپی پور ،( 1383). اسیب شناسی مشکلات مسکن در ایران. مجله علمی معماری و شهرسازی صفحه. شماره 34: 23-43. 
سرتیپی‌پور، محسن،(1390). پدیدار‌شناسی مسکن روستایی. مسکن و محیط روستا. شماره 133:  3-14. 
سعیدی، عباس؛ احمدی، منیژه ،(1390). شهرگی و دگردیسی ساختاری- کارکردی خانه های روستایی مورد : روستاهای پیرامون شهر زنجان. فصلنامه انجمن جغرافیایی ایران. شماره 31: 7-32. 
سعیدی، عباس؛ رحانی فضلی، عبد الرضا؛ عزیز پور، فرهاد؛ محبی، علی اکبر،( 1392).مسکن و پیوستگی  ساختاری – کارکردی : بحثی در نظاموارگی فضای روستایی مورد روستاهای بخش راز و جرگلان شهرستان بجنورد ( خراسان شمالی ).جغرافیا ( فصلنامه بین المللی انجمن جغرافیایی ایران). شماره 39: 7-32. 
سعیدی، عباس؛ طالشی، مصطفی؛ رابط، علیرضا،( 1392). نوسازی مسکن و دگرگونی ساختاری – کارکردی خانه های روستایی مورد :» روستاهای شهرستان ایجرود ( استان زنجان ). فصلنامه بین المللی انجمن جغرافیای ایران. شماره 38: 5-31.  
سیانی ، محمد قاسمی ، افراخته ، حسن، ریاحی ، وحید ، عزیزپور ، فرهاد ، 1397، تبین تحولات ساختاری – کارکردی سکونت و مسکن روستایی مطالعه موردی : بخش بن رود و جلگه شهرستان اصفهان، نشریه برنامه ریزی توسعه کالبدی ، شماره  6:  64- 47.  
شورچه، محمود ، (1396). جغرافیای شهری معاصر( مبانی و کاربرد). ناشر پرهام نقش.نوبت چاپ اول. تهران.   
شیرزادی ، محمد رضا ،( 1392). جایگاه پدیدارشناسی در تحلیل معماری و محیط ، معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 115: 91-99. 
طایفی نصر آبادی ، مهلا، حاتمی نژاد ، حسین ، 1397 ، تحلیلی بر شاخص های پایداری مسکن ( مطالعه موردی : منطقه یک شهرداری مشهد ، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی ، شماره 66 : 327- 307. 
عزیز پور ، فرهاد ، اسماعیلی ، مرضیه ، 1396، جشن نامه دکتر ایرانپور جزنی، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، چاپ اول ، تهران .  
عزیزپور، فرهاد؛ صادقی، زهره،( 1397). ارزشیابی اثرات اجرای طرح ویزه بهسازی بر توسعه مسکن روستایی ( مطالعه موردی : دهستان ابریشم) . فصلنامه مسکن و محیط. شماره 164: 3-12. 
علی الحسابی، مهران؛ راهب، غزال،( 1388). آسیب شناسی توجه روستاییان به محیط طبیعی و حفظ زیست در برپایی مسکن : نمونه مورد مطالعه سکونتگاه های روستایی در استان گیلان. فصلنامه علوم محیطی. شماره 3: 206-  193. 
فتاحی، احد اله ،( 1395). ارائه الگوی مسکن پایدار در مناطق روستایی مطالعه موردی : روستاهای استان لرستان. رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی. استاد راهنما مهدی پور طاهری. دانشگاه مدرس. 
فتاحی، احد اله ؛ پور طاهری، مهدی ؛ افتخاری ، رکن الدین ، (1397). تحلیلی اسنادی مقالات – علمی – پزوهشی مسکن روستایی در دهه اخیر. نشریه پژوهش های روستایی. شماره 3 : 430- 445. 
فرشچی، حمید رضا؛ ترکی باغبادرانی، حامد، ( 1397). بررسی فرآیند مشارکت استفاده کنندگان ( مردم ) در روند طراحی مسکن با رویکرد معماری جمعی. دو ماهنامه علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی. شماره 3: 33-44. 
فقیه عبد الهی ، هانیه ؛ اسلامی مقدم ریال علی رضا ،( 1395). چرایی استفاده از طراحی هوشمند در معاری بیوفیلیک. سومین کنفرانس بین المللی پزوهش در علوم و تنکنولوژی:  1-17. 
قاسم زاده، مسعود؛ کاری، بهروز؛ طهماسبی، فرهنگ، ( 1389). مسکن روستایی و ضوابط صرفه جویی در مصرف انرژی. فصلنامه مسکن و محیط روستا. شماره 131: 60-  51.  
قدیری معصوم، مجتبی؛ حجی پور، محمد؛ روستا،  محمد امین، (1393). آسیب شناسی الگوی جدید مساکن روستایی از منظر توسعه پایدار ( مورد : دهستان شوسف در شهرستان نهبندان) محلفه برنامه ریزی فضایی ( جغرافیا ). شماره 3: 14-1. 
قربانی پارام ، محمد رضا ؛ باور؛ سیروس، محمودی نژاد، هادی ،( 1399). ارزیابی تاثیر اصول معماری بیوفیلیک در کیفیت طراحی مسکن در اقلیم شمال ایران ( مطالعه مورد ی: شهر گرگان ). فصلنامه نگرش های نو در جغرافیایی انسانی . شماره 2 : 405- 424. 
قلمبرد دزفولی، مریم؛ نقی زاده، محمد؛ ماجدی، حمید،( 1397). تیین مبانی عوامل موثر ر شاخص های کیفی مسکن. هویت شهر. شماره 36 : 110- 97. 
کازرانی، فائزه؛ حنایی، تکتم؛ سید الحسینی، سید مسلم،( 1399). تبیین عوامل موثر بر برنامه ریزی مشارکتی در محلات مسکونی جهت دستیابی به رشد هوشمند با استفاده از مدل آنتروپی شانون( مطاله موردی محله ایثار گران مشهد). فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس. شماره 44 : 61-89. 
کریمی، سپیده؛ مفیدی شمیرانی، سید مجید؛ عریانی نژاد، رضا،( 1392). بررسی معماری سبز در خانه های مسکونی در راستای همزیستی انسان با اکولوژی ( مطالعه موردی : روستایی ورکانه ). پژوهش های شهری هفت حصار. شماره 5: 54- 43. 
کلانتری،زهرا، ( 1395 ). بررسی تاثیر استفاده از اصول معماری بیوفیلیک در ابعاد وجود انسان در طراحی بناها ( نمونه مئردی : فرح آباد شهر سازی ). چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در عمران. معماری و شهرسازی: 382- 400. 
گلابی، بایزید؛ بایزیدی، قادر؛ طهماسبی، ارسلان؛ سحابی، جلیل،( 1397). کاوش عمیق معنای خانه بومی به روش پدیدار شناسی ( مورد مطالعه : خانه روستایی منطقه موکریان ایران ). فصلنامه پژوهش های روستایی. شماره 4: 649- 670.  
لطفی ، حیدر علی ، داود حس زاده ، 1388، شاخص ها و مولفه های ضروری در برنامه ریزی و سیاست گذاری مسکن روستایی در ایران ، فصل نامه جغرافیایی آمایش ، شماره 7: ص 105- 128. 
محمدی یگانه، بهروز؛ سنایی مقدم، سروش؛ چراغی، مهدی،( 1396). پایداری مسکن روستایی بر مبنای تحلیل اطلاعات متقابل نمونه موردی : دهستان پشته زیلایی شهرستان چرام. نشریه برنامه ریزی توسعه کالبدی. شماره 1: 108- 91. 
مرادی اهری، علی رضا ، 1394، رتبه بندی معیارهای مسکن پایدار با استفاده از روش ANP، کنفراس بین الملی مدیریت و علوم اجتماعی : 1-15. 
معینی، سروش؛ نیک برش، گلناز؛ حسن پور، شیما؛ حلیمی جلودار، علی رضا،( 1394). نقد و بررسی معماری پایدار و میزان تاثیر گذاری آن بر معماری معاصر. دومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی . 
مهدی زاده، جواد؛ صراف زاده، هایده؛ پیر زاده نهوچی، محمد حسین؛ مطلق، محمد تقی؛ امیری، مهین دوخت،( 1385). برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری ( تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران). شرکت طرح و نشر پیام سیما چاپ دوم، تهران. 
میری، بهاره؛ عزمی، آئیژ؛ اکبر پور، محمد،( 1399). تحلیل ساختاری  و کارکردی پایداری مسکن روستایی مطالعه موردی ( دهستان سر فیروزه آباد ) بخش مرکزی کرمانشاه. نشریه برنامه ریزی توسعه کالبدی،شماره 4 :  73- 53.  
نسترن، مهین؛ رعنایی، احد، (1389). تحلیلی بر مفهوم مشارکت و کارگروهی در پروژه های آماده سازی اراضی مسکن مهر. آرمانشهر. شماره 4: 123- 111. 
وفامهر، محسن؛ مجیدی، ساینا،( 1386). دام تکنولوژی و هویت فرهنگی در معماری. فصلنامه توسعه تکنولوژی. شماره 11 : 5-20 . 
.Dave Davis, Josh Meyer.2013. Aatisha Singh, Molly Wright and Paul Zykofsky, Participation Tools for Better Community Planning. local government commission the california endowment. 
Charles. L، (2007. (Choguill, The search for policies to support sustainable housing.Journal of Habitant International.Vol.96,No.6:.149-143.
Chiu, Rebecca .2006. "Housing affordability in Shenzhen special economic zone: A forerunner of China's housing reform". Housing Studies. 11 (4): 561–580.
Danbil. H.; Joe. M and Gao, Lu .2005. "Achievements and Challenges: 30 Years of Housing Reforms in the People's Republic of China". Asian Development Bank Economics Working Paper Series No. 198. doi:10.2139/ssrn.1619161. SSRN 1619161. 
Fateh, Mohammad, Dariush ، Babak, "Theoretical Foundations of   Architecture." Tehran: Science and Knowledge, 2011. (In Persian)
Ibem, E. O., & Aduwo, B. E. (2015). A framework for understanding sustainable housing for policy development and practical actions: 1-18. 
Kellert, Stephen R. & [others]. (2008), Biophilic Design: The theory, Science, and practice of ringing Building Life. Hoboken, New Hersey: John Wilcy & Sons, Inc.
Maliene, V. &Malys, N (2009).Highquality housing-A key issue in delivering sustainable communities. Building and Environment, 44(2): 426-430.
Masnavi, Mohamad Reza، )2003( .Sustainable Development, Urban S) Sustainabllity and Ecological  Philosophy:the ememrgence of theoretical confilict and the necesslity establishing common grounds for sound actions: journal of Environmental Studies . Vol 28No . 30 : 11- 22. 
Mlecnik,E ، )2013). Innovation Development for Highly Energy-Efficient Housing, Delft University Press.
Norberg-Schulz. C. (2000).Architecture: Presence. Language. Place. Milan. Akira. 
Sharifi, Abdolreza and Azarpira, Morteza,)2015(.Investigating the Modeling of the Natural Environment in Urban Architecture and Using Biofilica Theory (City in the Garden) and Comparison with Urbanism Approach in Isfahan School, Second National Conference on Sustainable Urban Architecture and Landscape( .in Persian)
Wilson, Edward O، (1992( “.The diversity of life”. Harvard University Press.