نوع مقاله : مقاله مستخرج از پایان نامه

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا برنامه ریزی شهری-آمایش سرزمین،دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا برنامه ریزی شهری-آمایش سرزمین،دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: اسلامشهر یکی از مقاصد اصلی مهاجرین به تهران در دهه های اخیر بوده است ، این مهاجرین که از روستا‌ها و شهر‌های دور و نزدیک به اسلامشهر مهاجرت کرده‌اند. در بسیاری از موارد بدون هر بررسی یا هماهنگی یا سازگاری با محیط جدید به ساخت و ساز غیر مجاز در محدوده شهری و نیز روستا‌های نزدیک به شهر اقدام نموده و سکونتگاه‌‌های غیررسمی را شکل داده‌اند. شرایط نامناسب بهداشتی، فقدان زیرساخت‌های مناسب، فقدان خدمات شهری، تراکم بالای جمعیت، اجتماع گروه‌های کم‌درآمد، وجود مشاغل غیررسمی و از همه مهم‌تر بالا بودن ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی مجموعه ویژگی‌ها و شرایطی هستند که ساکنان محلات اسکان غیررسمی شهر اسلامشهر با آن روبه‌رو هستند. هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیلی بر توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیررسمی با تأکید بر رویکرد سرمایه اجتماعی در شهر اسلامشهر می‌باشد.
روش بررسی: این تحقیق به لحاظ هدف جز تحقیقات کاربردی و به لحاظ روش‌شناسی در رسته تحقیقات توصیفی –تحلیلی قرار می‌گیرد. جمعیت جامعۀ آماری که 548620 نفر می‌باشد و حجم نمونه برابر با 384 نفر می‌باشد. در تحلیل داده‌‌های حاصل از پرسشنامه از آمار توصیفی همچون میانگین، میانه، فراوانی، درصد فراوانی و... استفاده خواهد شد و در جهت اثبات فرضیات پژوهش نیز از روش‌‌های آمار استنباطی همچون ضریب همبستگی پیرسون و آزمون تی تک نمونه ای و ... استفاده شده است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج نشان می دهد براساس نمرات میانگین مستخرج از پرسشنامه ها و آزمون تی تک نمونه ای، 33 شاخص مورد مطالعه در دو سطح (انطباق نسبی، انطباق پایین) از لحاظ انطباق با الگوی استاندارد یعنی عدد سه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که 12 شاخص در سطح انطباق نسبی و 21شاخص در سطح انطباق پایین قرار دارند. همچنین بین متغیر سرمایه اجتماعی و توانمندسازی سکونتگاه غیررسمی اسلامشهر رابطه معناداری وجود دارد. جهت رابطه بین سرمایه اجتماعی و توانمندسازی مثبت و معنادار است با توجه به عدد همبستگی (0.672)، شدت همبستگی در حد متوسط است. نتایج بیانگر این بوده است که افزایش سرمایه اجتماعی موجب توانمندسازی سکونتگاه غیررسمی شهر اسلامشهر می شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Empowering Informal Settlements by Emphasizing the Social Capital Approach (Case Study: the City of Islamshahr)

نویسندگان [English]

  • Roqie Beidi Gharaghyeh 1
  • Azadeh Arbabi 2

1 MA in Geography & Urban Planning –Spatial Planning,Islamic Azad University of Islamshahr Branch, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Geography & Urban Planning –Spatial Planning, Islamic Azad University of Islamshahr Branch, Iran.

چکیده [English]

Background and Aim: Islamshahr has been one of the main destinations of immigrants to Tehran in recent decades, these immigrants who migrated from villages and cities near and far to Islamshahr. In many cases, without any investigation or coordination or adaptation to the new environment, unauthorized construction has been carried out in urban areas and villages close to the city and informal settlements have been formed. Improper health conditions, lack of proper infrastructure, lack of urban services, high population density, low-income groups, the existence of informal jobs, and most importantly, the high level of anomalies and social harms are the set of characteristics and conditions that the residents of the informal settlements of Islamshahr are facing. The main goal of this research is to analyze the empowerment of informal settlements with an emphasis on the social capital approach in Islamshahr city.
Methods: In terms of purpose, this research is applied research, and in terms of methodology, it is classified as descriptive-analytical research. The population of the statistical community is 548,620 people and the sample size is equal to 384 people. In analyzing the data obtained from the questionnaire, descriptive statistics such as mean, median, frequency, frequency percentage, etc. will be used, and in order to prove the research hypotheses, inferential statistics methods such as Pearson's correlation coefficient, sample t-test, etc. will be used. The city of Islamshahr is located in the geographical position of 51 degrees and 14 minutes east longitude and 35 degrees and 33 minutes north latitude.
Findings and Conclusion: The results show that based on the average scores extracted from the questionnaires and the results of the sample T-Tech test, 33 studied indicators were placed in two levels (relative compliance, low compliance) in terms of compliance with the standard model, i.e. number three. The results showed that 12 indicators are at the level of relative compliance and 21 indicators are at the level of low compliance. Also, the results show that there is a significant relationship between the social capital variable and the empowerment of the informal settlement of Islamshahr. The direction of the relationship between social capital and empowerment is positive and significant, according to the correlation number (0.672), the intensity of the correlation is moderate.The results have shown that increasing social capital empowers the informal settlement of Islamshahr.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Empowerment
  • Informal settlements
  • Informal settlement
  • Social capital
  • Islamshahr
استاد، مهرانگیز (1388) سرمایه اجتماعی حلقه گمشده توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیررسمی، همایش سکونتگاه‌‌های غیررسمی: چالشها- راهبرد‌ها (با محوریت منطقه کلان شهری تهران) دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری.
اسدی محل چالی، م (1393) تبیین اصول و روش‌‌های توانمندسازی مردم در اجتماع‌های محلی، همایش ملی شهرسازی فرهنگ گرا، دانشگاه شیخ بهایی، زمان همایش 4 اردیبهشت، اصفهان.
اسدی محل چالی، م (1394) توانمندسازی اجتماع محور در راستای تحقق حکمروایی خوب شهری، تهران: انتشارات آرمانشهر.
آرزومندان مفرد، راضیه (1391) مهاجرت‌های روستایی و اثرات اقتصادی- اجتماعی آن بر حاشیه‌نشینی مطالعه موردی شهر بیرجند، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند.
بازرگان، ز؛ حجازی، ع. (1386) "روش‌‌های تحقیق در علوم رفتاری"، تهران، موسسه نشر آگه.
پیری، عیسی؛ رضاییان، مهدی (1393) سیاست‌‌های دارایی مبنای توسعه اجتماعات محلی مطالعه موردی سکونتگاه‌‌های غیررسمی کلانشهر تبریز، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، شماره دهم، 63-72.
تاجیک، اکرم؛ (1395)، نقش مشارکت مردم در ساماندهی و توانمندسازی در محلات سکونتگاه‌‌های غیررسمی نمونه موردی محله ده شریفایی ورامین، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور مرکز شهر ری.
خراسانی مقدم، صبا؛ مظفر، فرهنگ؛ حسینی، باقر (1397) شاخص‌‌های سرمایه اجتماعی موثر بر رضایت مندی ساکنان سکونتگاه‌‌های غیررسمی مطالعه موردی محله فرحزاد شمالی، تهران، مدیریت سرمایه اجتماعی، دوره 5، شماره 2، 233-261.
ریاحی، وحید (1389) بررسی مخاطرات زیستی در محلات اسکان غیررسمی پیرامون کلان شهر تهران مطالعه موردی: اسلامشهر، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 13، شماره 16، 83-104.
زالی، نادر؛ رحمتی، یوسف؛ چاره، نجمه (1394) ارزیابی و نقدی بر طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیررسمی شیراز، مطالعه موردی محله مهدی آباد (کتس بس)، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال ششم، شماره بیست و سوم، 115-132.
زنگنه، یعقوب؛ حسین آبادی، سعید (1393) تحلیلی بر امنیت ادارکی تصرف و نقش آن در توانمندسازی وکیفیت مسکن سکونتگاه‌‌های غیررسمی، نمونه موردی: قلعه نو دهراز سبزوار، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، سال چهارم، شماره چهارم، 157-178.
سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران، 1395
سرگلزایی جوان، طیبه؛ هادیانی، زهره (1395) امکان سنجی توانمندسازی محله‌‌های اسکان غیررسمی از طریق افزایش سرمایه اجتماعی در محله شیرآباد شهر زهدان، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال شانزدهم، شماره 63، 185-213.
سقایی محسن, آزاده سیدرضا, فدایی جزی فهیمه, جعفری فاطمه (1399) تحلیلی بر عوامل کلیدی مؤثر بر گسترش مهاجرت های روستایی با تأکید بر مسئله اسکان غیررسمی (مطالعه موردی: محله شیرآباد زاهدان)، پژوهش و برنامه ریزی روستایی، دوره 9 ،شماره 3 ، پیاپی 30، 15-33.
شماعی، علی؛ ملکان، جواد؛ صادقی، پریسا (1393) راهبرد‌های توانمندسازی حاشیه نشینان شهری با استفاده از تکنیک QSPM مطالعه موردی شهرک شهدای سنقر، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، دوره 23، شماره 90، 25-40.
شیعه، اسماعیل؛ حبیبی، کیومرث؛ کمالی نسب، حامد (1390) فرایند شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌‌های غیررسمی، مسکن و محیط روستا، شماره 133، 39-48.
صفرآبادی، اعظم؛ مویدفر، سعیده؛ وارثی، حمیدرضا؛ بلاغی، رسول (1395) رویکرد‌های توانمندسازی مناطق حاشیه‌ای شهری موردی: حسن آباد یزد، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، دوره 6، شماره 19، 216-230.
طاهر طلوع دل، محمدصادق؛ زارع، مرضیه؛ سادات، اشرف (1400) بررسی چالش ناپایداری اجتماعی در اسکان غیررسمی مبتنی بر شاخص‌‌های توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: منطقه دو تهران محله فرخزاد)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دهم، شماره سی و هشت، 77-94.
عباس زاده، غلامرضا و شم آبادی، احمد(1389)، بررسی علل و عوامل مهاجرت و پیامدهای ناشی از آن با تاکید بر حاشیه‌نشینی (نمونه موردی: شهرک نوده شهر مشهد)، مجموعه مقالات برگزیده اولین همایش مهاجرت، نظم و امنیت، جلد اول، دفتر تحقیقات و مطالعات کاربردی فرماندهی انتظامی استان خراسان رضوی، 241-259.
عباسی لیوسی، زهرا؛ امانپور، سعید؛ صفایی پور، مسعود (1397) برنامه‌ریزی راهبردی به منظور توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیررسمی مطالعه موردی: شهرک پیام نور دزفول، فصلنامه شهر پایدار، دوره 1، شماره 4، 89-107.
قادری، احمد؛ تقوی، نعمت الله (1392) بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی شهروندان شهر سقز، مطالعات جامعه‌شناسی، شماره 19، 111-126.
مسعود، محمد؛ حق وردیان، فاطمه (1391) نقش سرمایه اجتماعی بر توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیررسمی (مطالعه موردی: پیرامون محله استخر عینک رشت)، چشم انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال هفتم، شماره 18، 128-140.
مشیری، ف؛ صرافی، م؛ دهبان، م (1392) جایگاه سرمایه اجتماعی در توانمندسازی و ساماندهی اجتماعات ساکن در سکونتگاه‌‌های غیررسمی، همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، تهران، انجمن محیط زیست کومش، دانشگاه صنعت هوایی، 1-13.
مصیب زاده، علی؛ امین محمودی، آذر (1394) نگرشی بر تدوین استراتژی‌‌های کارآمد در ساماندهی سکونتگاه‌‌های غیررسمی (نمونه موردی: محله دیگاله شهر ارومیه) فصلنامه فضای جغرافیایی، دوره 15، شماره 52، 161-185.
مهندسین مشاور معمار و شهرساز آرمان، (1390)، طرح تفصیلی ویژه بافت فرسوده شهر اسلامشهر، جلد اول مطالعات عمومی.
میر اسدالله هزاوه، ابوالفضل (1395)، ارزیابی اثر سرمایه اجتماعی بر توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیررسمی نمونه موردی سکونتگاه‌‌های غیررسمی شهر ورامین، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی شهری، پردیس بین المللی فارابی.
نقدی، اسدالله (1388) مهاجرت و حاشیه‌نشینی پاشنه آشیل مدیریت شهری فردا، مجموعه مقالات مهاجرت در ایران، جلد اول، پنجمین همایش انجمن جمعیت شناسی ایران، تهران: مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، صص 302-284.
وطن خواه، محمد (1395) بررسی نقش مهاجرت‌های روستایی در پیدایش سکونتگاه های غیررسمی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
Bourdieu, P. (1986). The forms of capital, Handbook of Theory and Research for Sociology of Education. N. Y. Greenwood Press.
Chen.Zhao, Liu. Xiaofeng, Ming Lu (2013).Beyond Lewis: rural‐to‐urban migration with endogenous policy change, China Agricultural Economic Review, Volume: 5 Issue: 2, 2013
Chakraborty, Arnab. & Wilson, Bev. & Sarraf, Saket. & Jana, Arnab. (2015) Open data for informal settlements: Toward a user ׳s guide for urban managers and planners, Journal of Urban Management, Vol.4, No.2, pp.74-91.
Coleman, J. S. (1990). Equality and Achievement in Education. San Francisco: West View Press.
Forbes, E. (2019). Migration, Informal Settlement, and Government Response: The Cases of Four Townships in Yangon, Myanmar. Moussons. Recherche en sciences humaines sur l’Asie du Sud-Est, (33), 95-117.
Kellett, P. (2011). Contemporary vernaculars: Informal housing processes and vernacular theory. ISVS e-Journal, 2 (1) , 1-11.
Khalifa, M. (2015) Evolution of informal settlements upgrading strategies in Egypt: From negligence to participatory development, Ain Shams Engineering Journal, Vol.6, No.4, pp.1115 –1159.
Kiddle, Luke. (2011) Informal Settlers, Perceived security of tenure and housing consolidation: Case studies from urban Fiji, A thesis Submitted to the Victoria University of Wellington in fulfilment of the requirements for the degree of Doctor
Naceur, Farida. (2013) Impact of urban upgrading on perceptions of safety in informal settlements: Case study of Bouakal, Batna, Frontiers of Architectural
Nassar, D. M., & Elsayed, H. G. (2017). From informal settlements to sustainable communities. Alexandria Engineering Journal, 15, 993-999.
of Philosophy in Geography.
Pino A. & Hormazabal N. (2016) , Informal settlements: Reinterpreting rural imaginary in urban areas: The case of Valparaiso's ravines, Habitat International, 53 , 534e545.
Putnam, R. (1995). Bowling alone: Americas declining social capital. Journal of Democracy, 6, 65-78.
Research, Vol.2, No.4, pp.400-408.
UN-Habitat (2013). The State of the World Cities Report 2012/13.
UN-Habitat (2014). Street as tools for urban transformation in slums: A street- led approach to city-wide slum upgrading. Nairobi, Kenya: United Nation human settlement program.