واکاوی رویکردهای احیای فضاهای گمشدۀ شهری (مطالعه موردی: فضای رودکنار مهران‌رود شهر تبریز)

نوع مقاله : مقاله مستخرج از پایان نامه

نویسندگان

1 استاد گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

3 کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

زمینه و هدف: وجود رودخانه در منظر شهری مزیّتی نسبت به دیگر شهرهایی است که بهره‌ای از آن نبرده‌اند امّا چنانچه فضای شهری پیرامون رودخانه پاسخ‌دهی لازم را نداشته باشد، تبدیل به تهدیدی جدّی خواهد شد. مهران‌رود در تبریز نیز به‌عنوان یکی از عناصر اصلی استخوان‌بندی شهر شناخته می‌شود و حضورش در تمامی طول شهر مشهود است. در دهه‌های اخیر فراموشی مهران‌رود در تبریز سبب گردیده تا لبه آن هرگز نتواند به‌عنوان یک فضای شهری موّفق عمل کند. لذا در نتیجه اقدامات فوق و نیاز به ضرورت ارتقاء کیفی محیط می‌توان با نگاه دوباره به حاشیه رودخانه و احیای آن به‌عنوان شریان حیاتی شهر فرصت تقویت ارتباطات اجتماعی را ایجاد نمود.
روش بررسی: این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی است؛ پس از بررسی مبانی نظری فضاهای گمشده شهری و بهره‌گیری از آن در باز طراحی فضاهای رودکنار با رویکرد احیای این فضا، یه چارچوب نظری پیشنهاد می‌شود که با مبانی‌نظری حاضر، پروژه‌ای کاربردی در جهت احیای فضاها گمشده رودکنار ارائه می‌گردد.
یافته ها و نتیجه گیری: نتایج نشان می‌دهد که رودخانه‌های شهری منابع سرشاری از ظرفیت‌های طبیعی هستند که با طراحی درست و همخوان با بستر و زمینه قرارگیری خود و حداقل مداخله کالبدی ممکن می‌توانند به پتانسیل‌های ارزشمند و شاخص طبیعی، تفریحی، گردشگری، فرهنگی، تجاری و... تبدیل شوند. استفاده به جا، درست و اصولی از این تجربیات می‌تواند در موفقیت لبۀ رودکنار‌ها تأثیر بسزایی دشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing approaches to reviving lost urban spaces (case study: Mehranroud riverside space in Tabriz city)

نویسندگان [English]

  • Morteza Mir Gholami 1
  • Hamed Beyti 2
  • Majid Seyfoori 3
1 Professor of Urban Planning Department, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran
2 Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran
3 Master of Urban Design, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Background and purpose: The presence of the river in the urban landscape is an advantage compared to other cities that have not benefited from it, but if the urban space around the river does not have the necessary response, it will become a serious threat. Mehranroud in Tabriz is also known as one of the main elements of the ossification of the city and its presence is evident throughout the city. In recent decades, the neglect of Mehranroud in Tabriz has caused its edge to never function as a successful urban space. Therefore, as a result of the above measures and the need to improve the quality of the environment, we can create an opportunity to strengthen social connections by looking again at the riverside and reviving it as a vital artery of the city.
Research method: this research is descriptive-analytical; After examining the theoretical foundations of the lost urban spaces and using them in the redesign of the riverside spaces with the approach of reviving this space, a theoretical framework is proposed that with the current theoretical foundations, a practical project is presented to restore the lost spaces of the riverside.
Findings and conclusions: The results show that urban rivers are rich sources of natural capacities, which with proper design and consistent with their location and minimal physical intervention can become valuable potentials and natural, recreational, tourism, cultural, and commercial indicators. And... become. Appropriate, correct and principled use of these experiences can have a significant impact on the success of the riverbanks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Redesign
  • lost space
  • Mehran Roud
  • Tabriz
  • revitalization of space
- اینانلو چولاخلو، رویا و سهیلی، جمال‌الدین (1395)، بررسی میزان مشارکت های عمومی در رسیدن به ارتقای کیفی فضاهای گمشده شهری (نمونه موردی: بوستان جوانمردان، زیر پل آیت الله کاشانی)، نشریۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 24 رتبه علمی-پژوهشی، ص157- 172.
- آقانژاد بوذری، هادی و رشیدقلم، مهرناز (1396)، طراحی فضای گمشده زیر پل‌های شهری با بکارگیری شاخصه‌های مکان‌سازی (نمونه موردی پل آذرآبادی تبریز)، پنجمین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری.
- پاکزاد، جهانشاه (1389)، سیر اندیشه‌ها در شهرسازی: از "کمیت" تا "کیفیت"، تهران: آرمان‌شهر: شهیدی.
- پاکزاد، جهانشاه (1386)، راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، چاپ سوّم، انتشارات شهیدی.
- پورجعفر، محمدرضا (1392)، طراحی شهری محیطی آب‌کنار، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس. تهران.
- تبنا، سامان، ضرابی، محمد مهدی و محتشم پدرام حصاری، آرزو (1393)، عوامل مؤثر در شکل‌گیری فضای گمشدۀ شهری، کنفرانس ملّی معماری و منظر شهری پایدار.
- تیبالدز، فرانسیس (1389)، شهرهای انسان‌محور، ترجمۀ دکتر حسن علی لقایی و مهندس فیروزه جدلی، چاپ دوّم، مؤسسه انتشاران و چاپ دانشگاه تهران.
- ترنسیک، راجر (1399)، یافتن فضای گمشده: نظریه‌های طراحی شهری، تهران، دانشگاه هنر، 1398.
- ثقفی اصل، آرش، زبردست، اسفندیار و ماجدی، حمید (1392)، شناسایی و اولویت‌بندی معیارها و شاخص‌های مؤثر در فرآیند تحقق‌پذیری پروژه‌های طراحی شهری در ایران، نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 13.
- حیدرنیا، صدیقه (1393)، طراحی فضای گمشده‌ی زیر پُل سید خندان، دانشگاه آزاد اسلامی تهران.
- شهریاری‌منش، سعید و آذر، مجید (1400)، باز زنده‌سازی فضاهای گمشده شهری گنج‌های پنهان (نمونه مطالعه: شهرشیراز)، نشریۀ مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، دورۀ هفتم، شمارۀ 1، ص 20- 31.
- علوی طبری، هدا (1395)، اهداف و عوامل مؤثر در نورپردازی منظر شهری، دو فصلنامه‌ی هنرهای کاربردی، شمارۀ 5، ص 59- 71.
- عموئی، اکرم (1397)، طراحی مکان- رفتار جمعی در فضاهای گمشده محلۀ گلشهر زنجان با نگرش سرمایۀ اجتماعی- فرهنگی، دانشگاه زنجان.
- عباسپور، حامد (1397)، باز طراحی مجموعه فرهنگی آدریان شیراز با رویکرد احیای فضای گمشده شهری، مؤسسه آموزش عالی آپادانا.
- قبادی، پریسا (1395)، ساماندهی بخشی از محور مهران رود تبریز در ارتباط با بافت پیرامون با رویکرد طبیعت محور، دانشکده معماری و شهرسازی، ص 64.
- کریر، راب (1386)، فضای شهری، ترجمۀ خسرو هاشمی‌نژاد، چاپ دوّم، اصفهان، نشر خاک.
- مجتهدی، بهار (1387)، رودخانه خشک تبریز، محور پایداری شهر، منظر، شماره 9 ، ص 14- 17.
- یگانه، منصور و بمانیان، محمدرضا (1394)، تحلیلی بر ابعاد پیوستگی توده و فضا در عرصه‌های عمومی شهری، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 39.
- Tiesdell, Steve & Carmona, Matthew (2007), Urban Design Reader.
- Hou, D (2009), Urban Waterffront Landscape Planning, Master thesis, Blekige Institute of Technology, Karlskrona: Sweden.
- Moretti, M (2008), Cities on Water and eaterfront Regeneration: A Stragic Challenge for the Future, Grundtvig, II meeting Rivers of Change River/ Cities Warsaw: Poland.
- Yassin, A. B & Eves, C & Mcdonagh, J (2010), An Evolution of waterfront Development in Malaysia, 16 th Pacific Rim Real Estate Society Conference Wellington, pp 1-17.
- Hussein, H (2006), Urban recreational riverfronts: Successful revitalization elements, Journal of Design and the Built Environment, 1 (2).
- Li Zhang, M. S (2002), An Evaluation Of  An Urban Riverfront Park, A thesis submitted in partiall fulfillment of the requirements for the degree of master of science in landscape architecture, Washington state university the department of horticulture and landscape architecture.
- Andini, D. N (2013), Exploring the Social Lifef Of Urban Rverfront Public Space A Case Study Of Sudirman And Tendean Riverfront Quay In Banjarmasin, Lanting Journal of Architecure, V 2, No 1, pp 36-50.
- Rojer, Trancik (1986), Finding lost space: theories of urban design,  John wily، Sons.
- Tiesdell, Steve & Carmona, Matthew (2007), Urban Design Reader.