نوع مقاله : مقاله مستقل پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری رشته آب و هواشناسی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

یکی از موضوعاتی که بیش­تر شهرهای جهان با آن دست به گریبان­اند، حوادث طبیعی است که به طور ناگهانی روی می­دهند و موجب وارد آمدن خسارت به انسان و محیط می­شوند،به عنوان مخاطرات طبیعی شناخته می­شوند. این مخاطرات به دلیل ماهیت نامنتظَر بودن،در بیش­تر موارد خسارت مالی و جانی بسیاری بر جای می­گذارند. در بین مخاطرات طبیعی، زمین‌لرزهو زمین لغزش، از زمره‌ی ویران­کننده­ترین مخاطرات به شمار می­آیند. این مخاطرات در جوامع شهری به دلیلتمرکز بیش­تر جمعیت، دارای شدت وقدرت آسیب رسانی بیش­تری هستند. بنابراین شناسایی مناطقی که دارای آسیب­پذیری بیش­تری ازمخاطرات طبیعی هستند، می­تواند در جهت برنامه­ریزی برای مقابله با کاهش اثرات این حوادثمؤثر باشد. پژوهش حاضر با هدف پهنه­بندی آسیب­پذیری مخاطرات طبیعی زمین لغزش و زمین‌لرزه پرداخته است. پژوهش کاربردیو روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. آمار و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعاتکتابخانه­ای و داده­های سنجش از دور جمع­آوری گردیده است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که در پهنه­بندی استان کرمانشاه نسبت به خطوط گسل و رودخانه­ها، ارتفاع نسبتاً بالا و شیب زیاد، قسمت های مرکزی استان دارای زمینه‌ی سیل خیزی و آسیب­پذیری در برابر مخاطره طبیعی زلزله را دارند که از مهم­ترین نقاط این محدوده، شهرستان کرمانشاه به عنوان مرکز استان است. روند مکان­یابی و ایجاد شهرهای استان توجه به عواملی نظیر فاصله از خطوط گسل و نقاط زمین لغزش کمتر مدنظر قرار گرفته­اند و همین امر باعث ایجاد ناامنی و آسیب پذیر بیش‌تر در صورت بروز حوداث طبیعی می شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Vulnerability analysis and zoning of natural geomorphological hazards (Flood and earthquake) of Kermanshah province

نویسندگان [English]

  • Sharyar Khaledi 1
  • Ghasem Farahmand 2
  • Afsane Ali Bakhshi 3

1 Professor, Department of Natural Geography, Shahid Beheshti University of Tehran, Tehran, Iran

2 PhD Student in Urban Climatology, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

3 MA of Geography and Urban Planning, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

One of the accidents that occur suddenly and leads to damage to humans and the environment are known as natural hazards. These risks, due to their unexpected nature, in most cases cause a lot of financial and human losses. Among natural hazards, earthquakes and landslides are among the most devastating hazards. These hazards are more severe and harmful in urban communities due to greater population concentration. Therefore, identifying areas that are more vulnerable to natural hazards can be effective in planning to mitigate the effects of these events. The aim of this study is to zoning vulnerability to natural hazards of landslides and earthquakes. Applied research is practiced and its method is descriptive-analytical; the required statistics and information have been collected through library studies and remote sensing data. Findings show that in the zoning of Kermanshah province about fault lines and rivers, relatively high altitude and high slope, the central parts of the province have a high potential for flooding and vulnerability to natural earthquake risk.one of the most important parts of this area of ​​Kermanshah city as the center of the province. For the process of location and building cities of the province, elements such as distance from fault lines and the spots of landslides are less considered. Therefore, this leads to insecurity and vulnerability while natural events take place.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental hazards
  • Geomorphological earthquake
  • Flood
  • Kermanshah province
امیدوار ، کمال. (1389 ). مخاطرات طبیعی ، انتشارات دانشگاه یزد ، یزد.
اوزی، رمضان. ( 1391). جغرافیای مخاطرات (مخاطرات انسانی و طبیعی) ،ترجمه­ی محمد ظاهری، انتشارات دانشگاه تبریز ، تبریز.
آریان پور ، مهرداد. و جمالی ، علی اکبر. (1394). منطقه بندی خطر سیل با استفاده از چند معیار فضایی (SMCE) در GIS (مطالعه­ی موردی: امیدیه خوزستان) ، مجله­ی علوم طبیعی و طبیعی ، اروپا 4 (1) ،صص39-49
پورطاهری، مهدی.، سجاسی، قیداری.، صادقلو، طاهره (1390). ارزیابی مقایسه ای روش های رتبه بندی خطر طبیعی در مناطق روستایی، مطالعه­ی موردی: استان زنجان ، تهران، مجله­ی تحقیقات روستایی، شماره­ی3 ، صص31-54.
ترابی ، کیوان. ( 1388). نقش شبکه های ارتباطی در کاهش اثرات زلزله (مطالعه­ی موردی: منطقه­ی 6 تهران). پایان نامه­ی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری ، دانشکده­ی معماری و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه علم و صنعت ایران.
خدادادی ، فاطمه. ، انتظاری ، مژگان. ، ساسان پور ، فرزانه. (1395). تحلیل و منطقه بندی خطرات ژئومورفولوژیکی (لغزش و سیل) در استان البرز با استفاده از مدل های AHP-VIKOR و FR ، مجله­ی تحقیقات جغرافیای طبیعی، دوره­ی 51 ، شماره­ی 1 ، بهار ، صص 183-199.
خسروی ،خه بات .،نوهانی ،ابراهیم .،قاسم پورریا،حمیدرضا.(1395).یک سیل مبتنی بر جی ای اس احساس حساسیت و نقشه برداری از آن در ایران: مقایسه نسبت به فراوانی  و مدل های آماری متغیر با تکنیک های چند متغیره ،دوره 83، شماره­ی 2،صص 947-987.
خوشحال، جواد. ، احمدی ، عبدالمجید. ، حیدری ، تقی. ( 1392 ). زمین شناسی و نقش آن در شکل گیری و توسعه­ی فیزیکی شهرها ، فرصت ها و چالش ها (مطالعه موردی: شهر پاوه) ؛ مجله­ی توسعه­ی آموزش جغرافیا ، دوره­ی 27 ، شماره­ی 3 ، ص. 26-32.
رجبی ، م.، میر حجازی ، ع. ، روستایی ، ش. ، عالی ، نگین. ( 1397 ). آسیب پذیری خطرات طبیعی و ژئومورفولوژیکی سکونتگاه های روستایی شهرستان سقز (مطالعه­ی موردی سیل و زلزله) ؛ مجله­ی تحقیقات کمّی ژئومورفولوژی، سال 7 ، شماره­ی 2 ،صص183-195.
رجبی ، معصومه .، حجازی ، میراسدااله.، روستایی ، شهرام. ، عالی ، نگین. ( 1397) . آسیب پذیری خطرات طبیعی و ژئومورفولوژیکی ساکنان مسکونی روستایی سقز شماره­ی 2 ، پاییز ،صص.183- 195.
رجبی ،معصومه ،حجازی ،میراسدالهی ،روستایی ،شهرام ،عالی ،نگین (1397). پهنه بندی آسیبپذیری مخاطرات طبیعی و ژئومورفولوژیکی سکونتگاه های روستایی شهرستان سقز(مطالعه­ی موردی: سیل و زلزله)، مجله­ی پژوهش های ژئومورفولوژی کمّی، سال هفتم، شماره­ی 2،صص183-195.
رحمتی ، امید.، پورقاسمی ، حمیدرضا.، و زینی وند ، حسین. (1395). حساسیت به سیل -. نقشه برداری سیل حساسیت با استفاده از نسبت فرکانس و وزن از شواهد مدل در استان گلستان، ایران ،دوره 1، شماره­ی 31،صص. 42-70.
رکن الدین افتخاری ، عبدالرضا.، قدیری ، محمود.، پرهیزکار ، اکبر.، شایان ، سیاوش. (1389 ). تحلیلی از دیدگاه های نظری آسیب­پذیری جامعه در برابر خطرات طبیعی، مجله­ی برنامه ریزی فضایی؛ دوره 13 ، شماره­ی1 ، صص.29-63.
رمضان زاده لسبوئی، مهدی، عسکری، علی و سید علی بدری(1393) زیرساخت‌ها و تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی با تأکید بر سیلاب منطقه‌ی موردمطالعه: مناطق نمونه گردشگری چشمه کیله تنکابن و سرد آبرود کلاردشت، نشریه­ی تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال اول، شماره­ی پیاپی 1، بهار ، صص 35-52.
ساسان پور ، فرزانه.، موسی وند، جعفر. (1390). تأثیر عوامل انسانی در تشدید پیامدهای خطرات طبیعی در محیط های کلان شهری با استفاده از منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی ، مجله­ی تحقیقات کاربردی در علوم جغرافیایی ، جلد 13 ، شماره­ی 16 ، صص. 29-50.
شریفی کیا ،محمد.،شهرام ،امیری.،ساوش ،شایان.(1390). سنجش آسیب ‌پذیری سکونتگاه ‌های روستایی ناحیه­ی ولشت از مخاطرات زمینی، بهار ، دوره  15، شماره 1 (پیاپی 69) ،صص. 125 -150 .
طالعی، محمد.، سعادت سرشت، محمد.، منصوریان ، علی.، احمدیان، سمیه. (1390). مسیریابی بهینه در محیط GIS برای تخلیه اضطراری قربانیان حوادث ناگهانی، مجله­ی تحقیقات جغرافیایی، دوره­ی 43 ، شماره­ی 78 ، صص.83-100.
عزیزپور ، ملکه ، زنگی آبادی ، علی. ، اسماعیلیان ، زهرا. ( 1390). اولویت بندی عوامل مؤثر در مدیریت بحران شهری معادل بلایای طبیعی (مطالعه­ی موردی: سازمان های مرتبط با بحران در اصفهان) ، مجله­ی جغرافیا و برنامه ریزی محیطی ، شماره­ی 3 ، صص 124-107.
علیجانی ، بهلول. ( 1393 ) مبانی فلسفی خطرات زیست محیطی ؛ مجله­ی تحلیل مکانی خطرات محیطی، سال اول ، شماره­ی 1 ، دوره­ی 1 ، صص1-115.
غضنفر پور، حسین، صداقت کیش، مرضیه، سلیمانی دامنه، مجتبی و یاسر صباحی گراغانی(1398)، سنجش واکنش مدیران شهری در رویارویی با مخاطره محیطی سیل با تأکید بر تاب‌آوری (مطالعه موردی: شهر جیرفت)، مجله­ی جغرافیا و پایداری محیط، شماره­ی 30، بهار ، صص 107-127.
قنواتی، عزت اله. ، قالمی ، شبنم .، عبدولی، اصغر. ( 1388 ) توانمند سازی مدیریت بحران شهری برای کاهش بلایای طبیعی (زلزله) مطالعه­ی موردی: شهر خرم آباد ؛ مجله­ی جغرافیای طبیعی ، دوره­ی 1 ، شماره­ی 4 ، صص. 15-24.
کریمی فیروزجایی ، محمد. ، نیسانی سامانی ، نجمه. ( 1397). خطر طغیان با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر استدلال شهودی Demoster-Shaffer مطالعه موردی: حوزه آبریز Nakrood ، مجله­ی تحقیقات جغرافیایی طبیعی ، دوره­ی 50 ، شماره­ی 1 ، بهار ، صص 149-177.
کومار، رضا و آنبالاگان.(11394). منطقه بندی حساسیت به زمین لغزش در بخشی از منطقه­ی مخزن تهران با استفاده از نسبت فرکانس، منطق فازی وGIS ، مجله­ی علوم زمین سیستم ، دوره­ی 124، شماره­ی 2،صص 431-448.
معتمدی نیا ، منیژه . (1390). بررسی خطرات ژئومورفولوژیکی ناشی از توسعه فیزیکی شهری (مطالعه­ی موردی: شهرستان ماهنشان) ، پایان نامه­ی کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
یمانی ، مجتبی.، مرادی پور ، فاطمه. ( 1392 ). رتبه بندی پتانسیل سه زمین لرزه ، سیل و رانش زمین در غرب کشور با استفاده از تجزیه و تحلیل طبقه بندی ؛ دو فصلنامه­ی ژئومورفولوژی کاربردی در ایران ، سال اول ، شماره­ی اول ، صص.15-26.
 
Alexander, David E., 2002, Principles of Emergency and management, Oxford university press.
Balteanu, DAN., Dogaru,DOGARU., 2011. Geographical perspective on human- environment
relationships and anthropic pressure indicators. Romanian Journal of Geographers, 55: PP.61-90.
Cao, Chen.; Xu, Peihua.; Wang, Yihong.; Chen, Jianping.; Zheng, Lianjing. and Niu, Cencen (2016). Flash Flood Hazard Susceptibility Mapping Using Frequency Ratio and Statistical Index Methods in Coalmine Subsidence Areas, Sustainability, 8(9): PP. 948-966.
Crozier, michael. (2017). A proposed cell model for multiple-occurrence regional landslide events:Implications for landslide susceptibility mapping, Geomorphology, 295: PP. 480-488.
Cutter. S. L, Ash. K. D, and Christopher T. E. (2016). Urban–Rural Differences in Disaster Resilience. Annals of the American Association of Geographers, 106, 6, 1236- 1252.
E.Motz, ,Burrell E.,(2011).Natural hazards: an evolving tradition in applied geography. Applied Geography,31, PP. 1-4.
Harvey, David., 1969, Explanation in Geography, London, Edward Arnold.
Jiménez-Perálvarez, Jiménez.; El Hamdouni, R.; Palenzuela. J.A.; Irigaray, C. and Chacón, J. (2017). Landslide-hazard mapping through multi-technique activity assessment: an example from the Betic Cordillera (southern Spain), Landslides, 14(6): PP. 1975-1991.
Leonardi, Giovanni.; Palamara, Rocco. and Cirianni, Francis. (2016). Landslide Susceptibility Mapping Using a Fuzzy Approach, World Multidisciplinary Civil Engineering-Architecture-Urban Planning Symposium 2016, Procedia Engineering, 161: PP. 380-387.
Mathews,John Anthony., Herbert,David T., (eds). 2004, Unifying geography: Common heritage, shared future. Routledge, London.